Chuyển đổi số (CĐS) đang trở thành giải pháp thiết yếu giúp các doanh nghiệp F&B vượt qua bối cảnh kinh tế đầy thách thức và đạt được tăng trưởng ổn định.
1. Bối Cảnh Ngành F&B Việt Nam: Thách Thức và Tiềm Năng Tăng Trưởng
Năm 2024, nền kinh tế Việt Nam dần phục hồi, nhưng ngành F&B vẫn đối mặt với áp lực lớn từ thị hiếu khách hàng, biến động thương mại toàn cầu, và đặc biệt là chi phí vận hành leo thang. Bất chấp những khó khăn, doanh thu ngành F&B tại Việt Nam năm 2024 vẫn đạt khoảng 688,8 nghìn tỷ đồng, tăng 16,6% so với năm 2023.
Thực trạng kinh doanh và áp lực chi phí
Tuy doanh thu tăng trưởng, bức tranh thực tế lại phản ánh nhiều thách thức. Chỉ khoảng 14,7% doanh nghiệp ghi nhận tăng trưởng và 25,5% ghi nhận doanh thu ổn định, trong khi phần lớn các doanh nghiệp (34,3%) đối mặt với khó khăn, với 14,3% ghi nhận mức sụt giảm doanh thu nghiêm trọng.
Những khó khăn này xuất phát từ áp lực gia tăng về chi phí nguyên vật liệu do lạm phát leo thang, chi phí vận chuyển tăng, nguồn cung thực phẩm khan hiếm hơn, biến động tỷ giá lớn, và mức lương nhân công ngày càng tăng.
Để đối phó với thách thức này, các doanh nghiệp đã tìm nhiều hướng giải quyết như tăng giá bán từ 5-15%, chạy các chương trình khuyến mại, tối ưu sản phẩm và định lượng món, tìm nhà cung cấp mới với mức giá hợp lý hơn, và quan trọng là ứng dụng công nghệ để tối ưu vận hành và tiết giảm các chi phí ngầm gián tiếp.
Dự báo và xu hướng phát triển 2025
Thị trường F&B năm 2025 được dự báo sẽ phục hồi mạnh mẽ nhờ nhu cầu trải nghiệm ẩm thực và du lịch tăng cao. Doanh thu toàn thị trường năm 2025 dự kiến đạt 755 nghìn tỷ đồng, tăng 9,6% so với 2024. Riêng doanh thu của chuỗi F&B được kỳ vọng đạt 55.208,9 tỷ VNĐ, tăng khoảng 14,4% so với năm 2024.
Các xu hướng chính trong năm 2025 bao gồm: sự bùng nổ của các chuỗi F&B nhượng quyền, ứng dụng công nghệ để tăng trải nghiệm khách hàng, Gen Z trở thành tập khách hàng trọng tâm, và xu hướng sử dụng thực phẩm lành mạnh (Healthy Food).
2. Hai Yếu Tố Sống Còn của Doanh Nghiệp F&B
Mô hình doanh nghiệp F&B
Các doanh nghiệp trong ngành được chia thành hai mô hình chính:
- Big Corporation (Chuỗi lớn): Có quy mô lớn, được phát triển bài bản về chiến lược, thương hiệu và mô hình vận hành. Họ ưu tiên tập trung vào tối ưu chi phí vận hành, kiểm soát tiêu chuẩn chuỗi và đảm bảo khả năng mở rộng bền vững, thường có hệ thống công nghệ bài bản.
- SMEs (Doanh nghiệp vừa và nhỏ): Bắt đầu từ đam mê ẩm thực cá nhân, vận hành linh hoạt nhưng thường gặp vấn đề khi mở rộng quy mô do nền tảng công nghệ và nguồn lực IT chưa đủ mạnh.
Chất lượng sản phẩm và dịch vụ: Quan tâm hàng đầu
Mọi hoạt động kinh doanh F&B đều cần xoay quanh hai yếu tố sống còn: Chất lượng sản phẩm và Chất lượng dịch vụ. Theo các chuyên gia, quảng cáo chỉ giúp khách hàng đến lần đầu, còn trải nghiệm thực tế không đáp ứng kỳ vọng sẽ khiến họ rời đi. Sự phát triển bền vững của thương hiệu bắt nguồn từ việc duy trì chất lượng ổn định và đồng nhất.
- Chất lượng sản phẩm liên quan đến công thức món ăn, nguyên liệu, nhà cung ứng, tiêu chuẩn món và tính sáng tạo.
- Chất lượng dịch vụ bao gồm tiêu chuẩn dịch vụ, quy trình vận hành, văn hóa doanh nghiệp, năng lực nhân viên và cơ sở vật chất.
3. Bản Đồ Công Nghệ và Các Bài Toán Số Hóa Điển Hình
Chuyển đổi số không chỉ là các công cụ phổ biến như máy POS, mà còn là hệ thống nền tảng nằm sâu bên dưới, tác động trực tiếp đến chất lượng sản phẩm, dịch vụ và trải nghiệm nhân sự.
Duy trì sự ổn định và đồng nhất về Chất lượng Sản phẩm
Vấn đề lớn khi mở rộng quy mô là khó kiểm soát chất lượng nguyên vật liệu đầu vào và tiêu chuẩn món ăn đồng nhất. Các bài toán cần số hóa bao gồm:
- Chuỗi cung ứng: Số hóa quy trình đánh giá nhà cung cấp nguyên liệu/quy trình duyệt giá, số hóa quy trình cấp thực phẩm tươi sống mỗi ngày để đảm bảo nguyên liệu đồng nhất và kịp thời.
- Tiêu chuẩn món ăn: Số hóa các văn bản tiêu chuẩn về sản phẩm và công thức món ăn để đảm bảo chất lượng đầu ra đồng đều giữa các cơ sở.
- Vật tư tiêu hao: Số hóa quy trình đặt hàng nội bộ và cấp công cụ dụng cụ, vật tư tiêu hao để tránh thiếu hụt, ảnh hưởng đến hình thức và chất lượng sản phẩm.
Duy trì sự ổn định về Chất lượng Dịch vụ
Ngành F&B có đặc thù tỷ lệ nhân sự nghỉ việc (turnover rate) cao, gây khó khăn trong việc duy trì tiêu chuẩn phục vụ đồng nhất. Việc xây dựng văn hóa mạnh mẽ và số hóa quy trình vận hành là cần thiết. Các giải pháp số hóa bao gồm:
- Kiểm soát chất lượng cơ sở vật chất (QA-QC): Số hóa quy trình kiểm soát QA-QC toàn bộ hệ thống cửa hàng và quy trình checklist/kiểm tra cơ sở vật chất hàng ngày để khắc phục sự cố kịp thời và tăng tính minh bạch.
- Quy trình nội bộ: Số hóa toàn bộ quy trình vận hành nội bộ và hệ thống đề xuất công việc giúp giảm thời gian xử lý và đảm bảo tính nhất quán giữa các cơ sở.
- Văn hóa dịch vụ: Thúc đẩy văn hóa sáng tạo và cải tiến thông qua việc đồng nhất công cụ truyền thông nội bộ.
Kiến tạo Trải nghiệm Nhân sự Hạnh phúc
Nhân sự là yếu tố then chốt quyết định chất lượng dịch vụ. Doanh nghiệp cần đáp ứng các nhu cầu cơ bản của người lao động theo tháp Maslow:
- Đảm bảo quyền lợi về lương thưởng: Số hóa quy trình phân ca, chấm công, ghi nhận công và tính lương giúp minh bạch hóa dữ liệu công – ca, rút ngắn thời gian xử lý và đảm bảo tính bảo mật.
- Kết nối và học tập: Xây dựng không gian để chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm, và lan tỏa văn hóa học tập liên tục (qua e-learning hoặc không gian truyền thông nội bộ). Nhân viên hạnh phúc sẽ biết cách làm khách hàng hạnh phúc.
4. Kết Luận: Vai Trò Của Công Nghệ Trong Quản Trị Vận Hành
Chuyển đổi số mang lại nền tảng vững chắc để doanh nghiệp quản lý vận hành hiệu quả hơn, đảm bảo chất lượng và khả năng mở rộng bền vững. Công nghệ không thay thế con người, nhưng giúp hệ thống minh bạch, giảm tải khối lượng công việc khổng lồ và tăng niềm tin trong đội ngũ. Ví dụ thực tế cho thấy, việc số hóa quy trình đã giúp Đảo Hải Sản giảm hơn 70% thời gian xử lý đơn khiếu nại khách hàng, trong khi Tinh Hoa Ẩm Thực Group giảm đáng kể thời gian tính lương cho toàn bộ hệ thống.
