Lĩnh vực khoa học lãnh đạo đã chứng kiến sự ra đời của rất nhiều học thuyết và sáng kiến, trong đó, mô hình 5 cấp độ lãnh đạo của John Maxwell nổi bật hơn cả bởi sự lập luận sắc bén và tính ứng dụng cao. Nếu bạn là một nhà quản trị đang trăn trở về con đường phát triển sự nghiệp lãnh đạo của bản thân, thì bài viết này chính là dành cho bạn. Hãy cùng Base Blog tìm hiểu nội dung chi tiết để biết bạn đang ở đâu trên hành trình lãnh đạo và làm thế nào để tiến xa hơn.
1. 5 cấp độ lãnh đạo là gì?
1.1 Đôi nét về John Maxwell
Tiến sĩ John C. Maxwell là một biểu tượng trong lĩnh vực đào tạo lãnh đạo, người đã truyền cảm hứng và dẫn dắt hơn 6 triệu nhà lãnh đạo trên toàn thế giới. Sức hút của ông lan tỏa qua những trang sách và những bài diễn thuyết đầy tâm huyết, biến ông trở thành tác giả có sách bán chạy nhất của New York Times với hơn 30 triệu bản được tiêu thụ.
Danh tiếng của ông cũng đã được khẳng định qua những giải thưởng danh giá:
- Nhà lãnh đạo Doanh nghiệp số 1 do Hiệp hội Quản lý Mỹ (AMA) bình chọn.
- Chuyên gia Lãnh đạo Ảnh hưởng Nhất Thế giới do Tạp chí Inc. vinh danh (2014).
Với Tiến sĩ John C. Maxwell, lãnh đạo không chỉ gói gọn trong những chức vị hay sơ đồ tổ chức. Thay vào đó, ông đề cao tầm quan trọng của việc tạo dựng mối quan hệ và ảnh hưởng tích cực đến những người xung quanh.
“Lãnh đạo không phải về chức danh, vị trí hay sơ đồ tổ chức. Đó là về việc một cuộc đời ảnh hưởng đến cuộc đời khác.” – John C. Maxwell
1.2 Mô hình 5 cấp độ lãnh đạo của John Maxwell
Mô hình 5 cấp độ lãnh đạo được xem là dấu ấn nổi bật nhất trong sự nghiệp 50 năm của Tiến sĩ John Maxwell. Theo ông, mỗi nhà lãnh đạo đều sẽ trải qua 5 cấp độ trong quá trình phát triển sự nghiệp:
- Cấp độ 1 – Chức vụ (Position): Mọi người bắt buộc phải tuân theo chỉ thị của bạn vì cấp bậc hoặc quyền hạn của bạn cao hơn họ. Nhà lãnh đạo ở cấp độ này chủ yếu tập trung vào nhiệm vụ mà chưa tạo được ảnh hưởng đáng kể.
- Cấp độ 2 – Quyền hạn (Permission): Khi xây dựng được lòng tin và sự tôn trọng, bạn bắt đầu nhận được sự tự nguyện tuân theo từ người khác. Ở cấp độ này, bạn đã có khả năng truyền cảm hứng và tạo động lực cho nhân viên.
- Cấp độ 3 – Thành tích (Production): Với những thành tựu và kết quả cụ thể, bạn nhận được sự nể phục và tin tưởng từ mọi người. Bạn tạo ra một môi trường làm việc hiệu quả, thúc đẩy năng suất và sự phát triển chung.
- Cấp độ 4 – Phát triển con người (People Development): Tập trung vào sự phát triển của từng cá nhân, bạn giúp đỡ và hướng dẫn người khác, tạo dựng một môi trường học tập và phát triển tích cực, khai phá tiềm năng của mỗi thành viên.
- Cấp độ 5 – Đỉnh cao (Pinnacle): Đây là giai đoạn bạn đạt đến đỉnh cao của sự nghiệp lãnh đạo, nơi bạn được mọi người tôn trọng và ngưỡng mộ bởi nhân cách, giá trị và ảnh hưởng tốt đẹp mà bạn mang lại cho tổ chức và xã hội.
Mô hình 5 cấp độ lãnh đạo của John Maxwell không chỉ là công cụ để bạn tự đánh giá và nhìn nhận bản thân mà còn là kim chỉ nam giúp bạn tiến xa hơn trong sự nghiệp lãnh đạo, đưa tổ chức của bạn đến những tầm cao mới.
1.3 Một mô hình 5 cấp độ lãnh đạo khác của Jim Collins
Ngoài mô hình 5 cấp độ lãnh đạo của Tiến sĩ John Maxwell, mô hình 5 cấp độ lãnh đạo của tác giả Jim Collins cũng là một biểu tượng nổi bật trong lĩnh vực khoa học lãnh đạo hiện đại.
Mô hình của Jim Collins tập trung vào những phẩm chất và năng lực then chốt để đưa một doanh nghiệp từ “tốt” đến “vĩ đại”, với 5 cấp độ lãnh đạo không phụ thuộc vào chức vụ mà liên quan đến “năng lực lãnh đạo” của mỗi cá nhân:
- Cấp độ 1 – Cá nhân giỏi chuyên môn: Đây là những người có tài năng và có khả năng hoàn thành tốt công việc được giao. Tuy nhiên, họ chưa có tầm nhìn hoặc khả năng truyền cảm hứng cho người khác.
- Cấp độ 2 – Người “leo núi”: Ở cấp độ này, nhà lãnh đạo bắt đầu có khả năng phán đoán và thúc đẩy những cá nhân khác cùng đạt được mục tiêu chung, tập trung vào việc xây dựng đội nhóm và văn hóa doanh nghiệp.
- Cấp độ 3 – Nhà quản lý có năng lực lãnh đạo: Các nhà lãnh đạo ở cấp độ này có khả năng quản lý đội nhóm hiệu quả, đưa ra quyết định sáng suốt và tạo ra giá trị khác biệt. Mục tiêu của họ là xây dựng các hệ thống và quy trình làm việc để đảm bảo sự phát triển bền vững của tổ chức.
- Cấp độ 4 – Nhà lãnh đạo xuất sắc: Đây là những nhà lãnh đạo tinh anh, quyết đoán, có khả năng truyền cảm hứng mạnh mẽ để dẫn dắt tổ chức đạt được những thành tích ấn tượng. Họ xây dựng chiến lược rõ ràng và thu hút nhân tài gia nhập công ty.
- Cấp độ 5 – Nhà lãnh đạo tiên phong: Ở cấp độ cao nhất, các nhà lãnh đạo không chỉ sở hữu ý chí quyết tâm trong công việc mà còn thể hiện bản tính khiêm nhường, mong muốn tạo dựng giá trị tích cực cho cộng đồng và xã hội bên cạnh sự trường tồn của doanh nghiệp.
2. Tại sao bạn nên phấn đấu trở thành một nhà lãnh đạo cấp độ 5?
Theo mô hình của John Maxwell, nhà lãnh đạo Cấp độ 5 là đỉnh cao của sự phát triển khả năng lãnh đạo, biểu trưng cho những cá nhân có tầm ảnh hưởng sâu rộng và tạo ra những thành tựu lớn lao cho doanh nghiệp. Trở thành nhà lãnh đạo Cấp độ 5, bạn không chỉ gặt hái thành công cho bản thân mà còn đem lại lợi ích cho tổ chức, cộng đồng và thế hệ tương lai.
2.1 Tạo dựng văn hóa doanh nghiệp tích cực và tiến bộ
Đầu tiên, khi trở thành nhà lãnh đạo Cấp độ 5, bạn phát triển một nhân cách kiên cường và vững vàng, là một tấm gương sáng để mọi người noi theo. Thông qua đó, môi trường làm việc trở nên tích cực và cởi mở hơn, nơi mọi thành viên cảm thấy được tôn trọng, tin tưởng và tự nguyện cống hiến cho tổ chức. Kết quả cuối cùng là tạo ra một tổ chức đoàn kết, hiệu suất và thành công bền vững.
2.2 Dẫn dắt và phát triển tập thể hiệu quả hơn
Nhà lãnh đạo Cấp độ 5 có khả năng nhận diện và khai thác tối đa tiềm năng của từng cá nhân. Bạn hướng dẫn nhân viên phát triển năng lực tốt hơn, trao quyền và tạo cơ hội cho họ thể hiện năng lực, thúc đẩy tinh thần học hỏi và sáng tạo của họ.
Nhờ vậy, đội ngũ nhân viên sẽ được nâng cao cả về kỹ năng, kiến thức lẫn tinh thần trách nhiệm, góp phần hoàn thành mục tiêu chung của doanh nghiệp.
2.3 Tạo ra những thành tựu mang tính kế thừa
Mặc dù là thành tựu cá nhân, nhưng thành tựu của một nhà lãnh đạo Cấp độ 5 có thể được tiếp thu và học hỏi bởi những thành viên tiếp nối. Ví dụ, những chiến lược và sáng kiến của bạn có thể trở thành hình mẫu hoặc tài liệu để đào tạo những nhà quản lý tiềm năng trong doanh nghiệp.
2.4 Truyền cảm hứng cho thế hệ lãnh đạo tương lai
Với vị thế là một nhà lãnh đạo Cấp độ 5, giá trị, văn hóa và thành tựu mà bạn tạo dựng không chỉ tạo ra sức ảnh hưởng trong đội nhóm hiện tại mà còn truyền cảm hứng cho thế hệ lãnh đạo trong tương lai. Bạn trở thành một tấm gương về đạo đức, trách nhiệm và lòng dũng cảm khi theo đuổi lý tưởng cao cả. Với danh tiếng và tầm ảnh hưởng, bạn góp phần tạo dựng một xã hội tốt đẹp và tiến bộ hơn cho thế hệ tương lai.
Đến đây, có lẽ bạn sẽ tự hỏi: Liệu 5 cấp độ lãnh đạo của John Maxwell có phải luôn tuân theo một trình tự nhất định không?
Câu trả lời của chúng tôi là “Có”. Nguyên nhân là vì mỗi cấp độ được xây dựng dựa trên nền tảng của cấp độ trước đó, giúp cho nhà lãnh đạo phát triển năng lực dần dần.
Lấy một ví dụ, bạn không thể nhận được sự nể phục từ mọi người (Cấp độ 3) nếu chưa tạo dựng được lòng tin (Cấp độ 2). Tương tự, bạn khó có thể dẫn dắt người khác (Cấp độ 4) nếu bạn chưa có kinh nghiệm và thành tích (Cấp độ 3).
Mặc dù thứ tự của 5 cấp độ mang tính logic, nhưng quá trình phát triển lãnh đạo không phải tuyến tính. Bạn có thể tập trung nâng cao các kỹ năng ở một cấp độ nhất định trong khi vẫn đang xây dựng nền tảng cho cấp độ tiếp theo.
Đọc thêm: Lãnh đạo và quản lý: Phân biệt vai trò, nhiệm vụ và tầm quan trọng
3. Mô hình 5 cấp độ lãnh đạo của John Maxwell
3.1 Chức vụ (Position)
Cấp độ 1 – Chức vụ là điểm khởi đầu của hành trình lãnh đạo. Ở giai đoạn này, chức danh không nói lên được khả năng lãnh đạo. Nhân viên thực hiện công việc theo yêu cầu của bạn chỉ vì bạn là “Sếp”. Bạn chưa tạo được sự ảnh hưởng đối với người khác và bất kỳ ai cũng có thể được thay thế vị trí của bạn.
Nhà lãnh đạo ở Cấp độ 1 thường dựa vào các quy định, chính sách của công ty để kiểm soát nhân viên. Vì vậy, công việc thường được thực hiện mà thiếu đi sự tự nguyện và cam kết.
Để vượt qua cấp độ này, bạn cần đối mặt với những thách thức và phát triển bản thân để trở thành người lãnh đạo mà nhân viên kính trọng và tin tưởng. Hãy nhớ:
- Hiểu rõ nhu cầu, điểm mạnh và điểm yếu của từng nhân viên để điều chỉnh phong cách lãnh đạo phù hợp.
- Thấu hiểu cảm xúc, lắng nghe và đồng cảm để xây dựng mối quan hệ tích cực với nhân viên, đưa ra phản hồi chân thành và mang tính xây dựng để giúp họ tiến bộ.
- Cải thiện kỹ năng quản lý để tổ chức công việc hiệu quả và hướng dẫn nhân viên hoàn thành mục tiêu.
- Tạo dựng môi trường làm việc thân thiện để tạo sự thoải mái và khuyến khích nhân viên đóng góp ý kiến.
- Tin tưởng và trao quyền cho nhân viên, khuyến khích họ tự chủ và phát huy tiềm năng.
- Ghi nhận và biểu dương thành tích của nhân viên, động viên họ vượt qua khó khăn.
- Tránh lạm dụng quyền lực để ép buộc nhân viên tuân theo, nếu không sẽ gây ra tiêu cực và hiệu quả làm việc thấp.
3.2 Quyền hạn (Permission)
Cấp độ 2 – Quyền hạn đánh dấu bước chuyển quan trọng trong hành trình lãnh đạo. Đây là giai đoạn mọi người tự nguyện tuân theo bạn, không chỉ vì chức vụ mà vì họ tin tưởng và muốn được bạn dẫn dắt.
Ở cấp độ này, nhân viên yêu mến bạn với tư cách là một nhà lãnh đạo và trân trọng mối quan hệ được xây dựng giữa hai bên. Bạn cũng sẽ nhận ra rằng lãnh đạo không chỉ đơn thuần là quyền lực, mà còn là việc xây dựng những mối quan hệ bền chặt, sâu sắc hơn với nhân viên. Để làm được này cũng như tiến tới cấp độ lãnh đạo cao hơn, bạn cần lưu ý:
- Xây dựng một tầm nhìn và sứ mệnh rõ ràng, khơi dậy niềm tin và truyền tải định hướng chung cho tập thể.
- Tạo cơ hội để nhân viên chia sẻ những mong muốn, trăn trở và đóng góp ý kiến cá nhân.
- Thường xuyên quan sát và thăm hỏi để thấu hiểu tình hình công việc của nhân viên, đồng thời bày tỏ sự đồng cảm chân thành.
- Thảo luận cùng nhân viên về các chỉ số đo lường hiệu quả (KPI) để xây dựng kế hoạch chung.
- Chủ động học hỏi và cập nhật kiến thức mới, cũng như lắng nghe phản hồi của mọi người để hoàn thiện năng lực lãnh đạo.
- Đối xử công bằng với tất cả nhân viên để mọi người đều có cơ hội phát huy tiềm năng như nhau.
- Xem xét ảnh hưởng của các quyết định đến tập thể, đảm bảo lợi ích tốt nhất cho tổ chức.
- Hỗ trợ và động viên nhân viên vượt qua khó khăn, đồng thời khuyến khích họ học hỏi từ các sai lầm.
3.3 Kết quả (Production)
Cấp độ 3 – Thành tích là cột mốc quan trong trong hành trình chinh phục 5 cấp độ lãnh đạo của John Maxwell. Nhà lãnh đạo ở cấp độ này được mọi người tôn trọng và kính phục không chỉ bởi phẩm chất mà còn bởi thành tích vẻ vang.
Theo quan điểm của John Maxwell, một nhà lãnh đạo cần nhiều sự ngưỡng mộ hơn là sự yêu mến. Không điều gì có thể gây ấn tượng sâu sắc hơn là những kết quả thực tế. Nếu muốn xây dựng lòng tin và tạo mối quan hệ vững chắc, bạn cần mang lại kết quả trước khi truyền đạt thông điệp.
Ở cấp độ lãnh đạo thứ 3 này, bạn đã cùng tập thể gặt hái thành công vượt trội và góp phần đáng kể vào lợi nhuận của công ty. Đây là thời điểm bạn bắt đầu tỏa sáng với những vinh quang đạt được, thu hút và truyền cảm hứng cho mọi người, từ đó gia tăng hiệu quả chung. Để mang phát triển kỹ năng lãnh đạo và tạo ra những tác động lớn lao đến tổ chức, bạn cần:
- Tiếp tục nâng cao kỹ năng giao tiếp để tạo sự kết nối với nhân viên, đồng thời tạo điều kiện cho họ tham gia thảo luận mục tiêu chung.
- Nghiên cứu về lãnh đạo phục vụ (servant leadership) với mục tiêu đạt được uy tín hơn là quyền lực và áp dụng nó vào phong cách lãnh đạo của bạn.
- Cẩn trọng lắng nghe và đề xuất định hướng rõ ràng khi cần thiết.
- Khích lệ các thành viên đóng góp ý kiến vào các quyết định quan trọng.
- Cập nhật và thích nghi nhanh chóng với các công nghệ mới và các tiến bộ trong ngành.
Sau khi đã chinh phục Cấp độ 3, nhiều nhà lãnh đạo thường dừng bước vì cho rằng không còn điều gì để phấn đấu thêm nữa. Tuy nhiên, thử thách thực sự mới chỉ bắt đầu ở cấp độ tiếp theo.
3.4 Phát triển con người (People development)
Cấp độ 4 – Phát triển con người tập trung vào mục tiêu đào tạo nhân tài. Ở cấp độ này, nhà lãnh đạo đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao năng lực của nhân viên và đào tạo họ trở thành những nhà lãnh đạo trong tương lai.
Bạn sẽ bắt đầu xác định điểm mạnh của từng cá nhân và giúp họ trui rèn những kỹ năng mà họ còn thiếu thông qua quy trình 5:
- Bước 1 – Làm mẫu: Bạn thực hiện công việc và mô tả quy trình cho nhân viên.
- Bước 2 – Thực hành: Bạn thực hiện công hiện và yêu cầu nhân viên tham gia cùng bạn.
- Bước 3 – Huấn luyện: Bạn hướng dẫn một cách chi tiết và cụ thể quy trình làm việc cho nhân viên.
- Bước 4 – Tự thực hiện: Bạn yêu cầu nhân viên tự thực hiện công việc theo những chỉ gì bạn đã hướng dẫn.
- Bước 5 – Giảng dạy: Nhân viên áp dụng kỹ năng học được để làm việc cùng người khác. Bước này nhằm phát triển các nhà lãnh đạo tiềm năng có thể dạy và chia sẻ kiến thức cho đội nhóm.
Ở Cấp độ 4, tầm nhìn của bạn không chỉ giới hạn ở những mục tiêu trước mắt mà còn bao gồm những di sản bạn để lại cho tổ chức. Di sản đó chính là những lãnh đạo tương lai mà bạn đã hướng dẫn và đào tạo. Để từ Cấp độ 3 tiến lên Cấp độ 4, bạn cần:
- Kiên định, trung thực và vững vàng với những lý tưởng bạn đã theo đuổi.
- Thể hiện tinh thần trách nhiệm và nỗ lực để làm gương cho mọi người.
- Truyền đạt kỳ vọng đối với nhân viên một cách rõ ràng và súc tích.
- Đầu tư thời gian và công sức để hướng dẫn và hỗ trợ các thành viên khác.
- Đảm bảo tính công bằng và minh bạch trong mọi quyết định.
- Trở thành người thầy của nhân viên, sẵn sàng chia sẻ kiến thức và kinh nghiệm cho họ.
- Đề bạt những cá nhân xứng đáng.
- Luôn sẵn sàng giúp đỡ những nhân viên cũ để họ phát triển sự nghiệp.
- Cởi mở trong việc tiếp nhận ý kiến và phản hồi của nhân viên trong quá trình đào tạo.
- Hoạch định chiến lược dài hạn cho sự phát triển của tập thể.
3.5 Đỉnh cao (Pinnacle)
Cấp độ 5 – Đỉnh cao là dấu ấn vinh quang trong hành trình lãnh đạo. Đây chính là cấp độ mà mọi nhà lãnh đạo đều khao khát đạt tới. Để chinh phục đỉnh cao này đòi hỏi bạn phải nỗ lực không ngừng nghỉ và kiên định theo đuổi mục tiêu.
Nhiều người đặt ra câu hỏi: Cấp độ 5 khác biệt gì so với các cấp độ trước? Chẳng phải để lại di sản cho đội ngũ kế thừa đã là đỉnh cao của lãnh đạo rồi sao?
Sự khác biệt ở đây là, ở Cấp độ 5, bạn đạt được thành công thông qua sự thành công của người khác. Mục tiêu cao nhất của lãnh đạo ở cấp độ này là tạo dựng một thế hệ lãnh đạo mới tài năng hơn chính bạn. Điều này thúc đẩy bởi lý tưởng đào tạo và phát triển những người kế thừa, chứ không phải bởi tham vọng cá nhân.
Ở Cấp độ 5, bạn tập trung vào việc truyền bá tinh thần lãnh đạo, huấn luyện các nhà quản lý để họ đạt được thành công và đào tạo thế hệ lãnh đạo tiếp theo. Bạn không chỉ định hướng nhân viên mà còn:
- Nâng cao năng suất và hỗ trợ các đội nhóm và phòng ban gặt hái thành công.
- Nâng tầm uy tín và danh tiếng của tổ chức.
- Thu hút những người tài năng, thông minh và sáng tạo để cùng nhau cống hiến.
- Mở rộng tầm ảnh hưởng ra ngoài phạm vi của tổ chức.
- Đối xử công bằng và tôn trọng với tất cả mọi người.
- Hành động chính trực và đặt đạo đức lên hàng đầu.
- Trao quyền cho nhân viên để họ tự đưa ra quyết định khi cần thiết.
- Chia sẻ kiến thức và tổ chức các buổi hội thảo về lãnh đạo.
Hãy dành thời gian để tự đánh giá bản thân và xác định cấp độ lãnh đạo hiện tại của bạn. Từ đó, bạn có thể lập kế hoạch phát triển những kỹ năng cần thiết để tiến lên Cấp độ 5 – đỉnh cao vinh quang của hành trình lãnh đạo.
Đọc thêm: CEO là gì? Giải mã “công thức” tạo nên một CEO tài năng
4. Bạn đang ở cấp độ nào? Làm thế nào để tiến từng bước tới “Đỉnh cao” trong sự nghiệp lãnh đạo?
Để xác định cấp độ lãnh đạo của mình trong mô hình 5 cấp độ lãnh đạo của John Maxwell, hãy tự đánh giá khả năng và kinh nghiệm của bạn dựa trên các đặc điểm sau:
Cấp độ 1 – Lãnh đạo theo chức vụ:
- Bạn mới thăng tiến lên vị trí lãnh đạo và đang tập trung vào việc hoàn thành nhiệm vụ và quản lý nhân viên bằng các quy tắc của công ty.
- Bạn tạo ra ít ảnh hưởng đối với người khác.
Cấp độ 2 – Lãnh đạo theo quyền hạn:
- Bạn sử dụng quyền hạn để thúc đẩy đội ngũ nhân viên.
- Bạn có thể tạo ra sự ảnh hưởng, nhưng chưa xây dựng được mối quan hệ gắn kết với các cá nhân khác.
Cấp độ 3 – Lãnh đạo có khả năng:
- Bạn có khả năng truyền cảm hứng và xây dựng mối quan hệ.
- Bạn điều hành đội nhóm hiệu quả và đạt được mục tiêu chung.
Cấp độ 4 – Nhà lãnh đạo phát triển:
- Bạn đào tạo người khác và trao quyền cho họ.
- Bạn tạo ra sự kế thừa và thành công lâu dài cho tổ chức.
Cấp độ 5 – Đỉnh cao lãnh đạo:
- Bạn tạo ra ảnh hưởng lớn và di sản bền vững.
- Bạn phát triển thế hệ lãnh đạo tiếp theo.
Để chinh phục Cấp độ 5 – Đỉnh cao, bạn cần kiên trì, sáng tạo và cống hiến. Hãy tập trung vào việc phát triển bản thân, xây dựng mối quan hệ, trao quyền cho người khác và chia sẻ kinh nghiệm của mình. Với quyết tâm và lòng dũng cảm, bạn hoàn toàn có thể đạt được vinh quang và tạo ra di sản lâu dài trong lĩnh vực lãnh đạo.
5. Kết luận
Mô hình 5 cấp độ lãnh đạo của John Maxwell không chỉ đơn thuần là lý thuyết mà còn là kim chỉ nam cho bất kỳ ai muốn trở thành một nhà lãnh đạo xuất sắc. Dù con đường phía trước có đầy thử thách, nhưng phần thưởng bạn nhận được từ việc chinh phục các cấp độ lãnh đạo là vô giá: đó là sự ngưỡng mộ, nể trọng và những đóng góp bền vững cho cả tổ chức và xã hội.
