Trí tuệ nhân tạo (AI) đang từng bước thay đổi diện mạo của nhiều lĩnh vực, và y tế cũng không nằm ngoài xu hướng đó. Với khả năng hỗ trợ chẩn đoán bệnh chính xác hơn, nâng cao chất lượng điều trị và giảm tải áp lực cho đội ngũ nhân viên y tế, AI đang chứng minh vai trò thiết yếu trong hệ thống chăm sóc sức khỏe hiện đại.
Vậy, AI trong y tế là gì? Công nghệ này đang được ứng dụng ra sao? Và liệu còn tồn tại những rủi ro hay thách thức nào cần lưu ý? Hãy cùng Base.vn khám phá chi tiết về vai trò, tiềm năng và giới hạn của AI trong lĩnh vực y tế qua nội dung sau.
1. AI trong y tế là gì?
AI trong y tế là việc ứng dụng các công nghệ trí tuệ nhân tạo như học máy (machine learning), học sâu (deep learning), xử lý ngôn ngữ tự nhiên (natural language processing) và các thuật toán thông minh khác vào quá trình khám, điều trị và chăm sóc sức khỏe bệnh nhân. Cụ thể:
– Học máy giúp các hệ thống AI học tập từ khối lượng dữ liệu y tế khổng lồ, từ đó cải thiện khả năng phân tích và đưa ra dự đoán chuẩn xác hơn.
– Học sâu với các mạng nơ-ron (noron) nhiều tầng cho phép AI xử lý các dữ liệu phức tạp như hình ảnh y khoa, dữ liệu di truyền hay các chỉ số sinh học.
– Xử lý ngôn ngữ tự nhiên lại đóng vai trò quan trọng trong việc hiểu và trích xuất thông tin hữu ích từ dữ liệu phi cấu trúc như ghi chú y tế hoặc tài liệu nghiên cứu, hỗ trợ việc ra quyết định lâm sàng và tối ưu hóa việc lưu trữ hồ sơ bệnh án.
Nhờ khả năng mô phỏng tư duy logic, phân tích dữ liệu chuyên sâu và phản ứng linh hoạt với tình huống, AI không chỉ giúp đội ngũ bác sĩ, y tá giảm tải các công việc hành chính như quản lý bệnh án điện tử, mà còn góp phần nâng cao độ chính xác trong chẩn đoán, lập kế hoạch điều trị, và cải thiện hoạt động nghiên cứu dược phẩm, thử nghiệm lâm sàng.
Về phía bệnh nhân, công nghệ AI mang đến trải nghiệm chăm sóc sức khỏe chủ động và cá nhân hóa hơn, giúp họ được phát hiện bệnh sớm hơn, điều trị đúng hướng và nhận được sự hỗ trợ kịp thời hơn bao giờ hết.
2. Ứng dụng nổi bật của AI trong lĩnh vực y tế
Theo dự báo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), đến năm 2030, khoảng 4,5 tỷ người trên thế giới sẽ không thể tiếp cận các dịch vụ y tế cơ bản, đồng thời ngành y sẽ đối mặt với tình trạng thiếu hụt tới 11 triệu nhân viên y tế. Trong bối cảnh đó, AI được kỳ vọng là một trong những giải pháp triển vọng giúp thu hẹp khoảng cách về nguồn lực và khả năng tiếp cận dịch vụ.
Tuy nhiên, việc tích hợp trí tuệ nhân tạo vào hoạt động chăm sóc sức khỏe không nhằm thay thế vai trò của đội ngũ y bác sĩ, mà sẽ hướng đến việc hỗ trợ họ vượt qua các rào cản trong công việc, và nâng cao chất lượng chăm sóc bệnh nhân. Dưới đây là các ứng dụng tiêu biểu cho thấy AI đang từng bước tạo ra những thay đổi tích cực trong ngành y tế.
2.1 AI hỗ trợ phân tích hình ảnh và chẩn đoán bệnh
Các hệ thống trí tuệ nhân tạo hiện nay có thể xử lý và phân tích các hình ảnh thu được từ chụp CT, X-quang, MRI,… nhằm hỗ trợ bác sĩ trong việc phát hiện sớm và chính xác các bệnh lý như ung thư, bệnh võng mạc, viêm phổi,…
Đáng chú ý, một nghiên cứu đã cho thấy một công cụ AI có khả năng phát hiện tới 64% các tổn thương não do động kinh mà trước đó bác sĩ X-quang bỏ sót. Công cụ này được huấn luyện trên dữ liệu MRI của hơn 1.100 bệnh nhân từ nhiều quốc gia, giúp phát hiện nhanh các tổn thương – kể cả những tổn thương nhỏ, nằm sâu hoặc bị che khuất mà mắt người khó quan sát được.
Không chỉ dừng lại ở thần kinh học, AI còn được ứng dụng trong tim mạch, khi các thuật toán học sâu có thể phân tích các chỉ số và hình ảnh để phát hiện dấu hiệu đau tim, tương tự như cách bác sĩ tim mạch đưa ra chẩn đoán. Trong da liễu, các công cụ AI cũng được huấn luyện trên hình ảnh lâm sàng để nhận diện, phân loại tổn thương da một cách chính xác, hỗ trợ sàng lọc và điều trị kịp thời.
2.2 AI hỗ trợ nghiên cứu di truyền học
AI đang cách mạng hóa lĩnh vực di truyền học bằng cách nâng cao năng lực phân tích, giải mã và khai thác dữ liệu sinh học ở quy mô lớn. Thay vì mất hàng tuần hoặc hàng tháng để giải trình tự bộ gen như trước đây, các thuật toán trí tuệ nhân tạo có thể thực hiện công việc này nhanh hơn, chuẩn xác hơn và hoàn chỉnh hơn. Điều này giúp các chuyên gia dễ dàng xác định các mẫu gen, đột biến và biến thể trong chuỗi DNA, từ đó hiểu rõ hơn về nguồn gốc và đặc điểm của các bệnh lý di truyền.
Các thuật toán học máy còn có khả năng dự đoán nguy cơ mắc bệnh dựa trên cấu trúc gen của từng cá nhân, đồng thời ước đoán phản ứng của cơ thể với một số loại thuốc hoặc liệu pháp điều trị nhất định. Nhờ vào những phân tích này, các bác sĩ có thể xây dựng phác đồ điều trị phù hợp hơn với từng người bệnh.
2.3 AI hỗ trợ cá nhân hóa phương pháp điều trị
Một ứng dụng nổi bật khác của AI là khả năng lập ra kế hoạch điều trị cá nhân hóa dựa trên quá trình phân tích đồng thời nhiều loại dữ liệu như: gen di truyền, thông tin lâm sàng, tiền sử bệnh án và cả thói quen sinh hoạt của bệnh nhân. Với cách tiếp cận này, AI giúp bác sĩ rút ngắn quá trình tìm ra phương pháp điều trị tối ưu nhất cho từng cá nhân, giảm thiểu sai lệch và tăng tỷ lệ thành công.
Ví dụ, một nghiên cứu đã chỉ ra rằng AI có thể giúp bác sĩ xác định nhanh chóng những tổ hợp thuốc nào phù hợp với bệnh nhân ung thư phổi chỉ trong vòng 12–48 giờ. Hệ thống này hoạt động qua hai giai đoạn: đầu tiên, nó dự đoán mức độ nhạy cảm của tế bào ung thư với từng loại thuốc; sau đó, đánh giá hiệu quả của từng tổ hợp thuốc trong điều trị thực tế.
Cách tiếp cận điều trị tùy chỉnh này không chỉ hiệu quả với các căn bệnh phổ biến như tim mạch hay ung thư, mà còn mở ra hy vọng cho những căn bệnh hiếm gặp như xơ nang.
2.4 AI hỗ trợ thực hiện phẫu thuật
Trí tuệ nhân tạo đang góp phần nâng tầm chất lượng phẫu thuật thông qua các hệ thống robot thông minh, hỗ trợ bác sĩ trong cả ba giai đoạn: trước, trong và sau ca mổ. AI hoạt động bằng cách tích hợp dữ liệu từ nhiều nguồn như hướng dẫn phẫu thuật, hồ sơ y tế và nghiên cứu chuyên ngành – từ đó hỗ trợ bác sĩ đưa ra quyết định đúng đắn và an toàn hơn.
Đặc biệt, trong quá trình phẫu thuật, robot có thể hỗ trợ thao tác trực tiếp với độ tinh vi cao, ngay cả ở những vị trí phức tạp, nhỏ hẹp. Bác sĩ điều khiển robot từ một bảng điều khiển, trong khi hệ thống cung cấp hình ảnh 3D phóng to vùng phẫu thuật – điều mà mắt người khó có thể quan sát rõ. Nhờ đó, các ca phẫu thuật có sự hỗ trợ của robot thường ít biến chứng hơn, giảm đau sau mổ và có thể hồi phục nhanh hơn.
2.5 AI hỗ trợ phát triển và thử nghiệm thuốc
Phát triển một loại thuốc mới là một hành trình kéo dài nhiều năm, đòi hỏi quy trình phức tạp và kinh phí khổng lồ – từ khâu nghiên cứu ban đầu đến thử nghiệm lâm sàng và đưa ra thị trường. Tuy nhiên, AI đang làm thay đổi “cuộc chơi” bằng cách rút ngắn đáng kể thời gian và chi phí liên quan đến quá trình này.
Cụ thể, AI được sử dụng để phân tích dữ liệu y sinh và hóa học quy mô lớn, giúp các nhà nghiên cứu xác định nhanh hơn những hợp chất tiềm năng có thể phát triển thành thuốc. Thay vì thử nghiệm ngẫu nhiên từng phương pháp, AI có thể dự đoán chính xác hơn những lựa chọn hứa hẹn nhất, từ đó giảm thiểu rủi ro thất bại trong quá trình phát triển thuốc.
2.6 AI hỗ trợ thử nghiệm lâm sàng
Thuật toán AI có khả năng phân tích dữ liệu bệnh nhân quy mô lớn để xác định những người phù hợp tham gia thử nghiệm dựa trên các tiêu chí cụ thể. Nhờ đó, các chuyên gia y tế có thể đẩy nhanh quá trình tuyển chọn tình nguyện viên, đồng thời tiết kiệm thời gian và chi phí cho toàn bộ quy trình thử nghiệm.
Không chỉ vậy, các mô hình AI còn có thể dự đoán phản ứng của bệnh nhân đối với những phương pháp điều trị được đề xuất. Nhờ đó, các nhà nghiên cứu có thể thiết kế thử nghiệm một cách có định hướng hơn, tối ưu hóa phác đồ điều trị và tăng khả năng thành công của nghiên cứu.
Một điểm mạnh khác của AI là khả năng hỗ trợ thiết kế thử nghiệm thích ứng, bằng cách liên tục phân tích dữ liệu thu thập được trong thời gian thực. Điều này cho phép điều chỉnh chiến lược kịp thời dựa trên những kết quả ban đầu – giúp thử nghiệm linh hoạt, hiệu quả và sát với thực tế hơn.
Ngoài ra, AI còn đóng vai trò quan trọng trong giám sát an toàn và dự đoán rủi ro. Hệ thống thông minh có thể phát hiện sớm các tác dụng phụ hoặc nguy cơ tiềm ẩn, giúp bảo vệ sức khỏe người tham gia và đảm bảo các tiêu chuẩn an toàn luôn được tuân thủ.
2.7 AI hỗ trợ tư vấn, khám bệnh từ xa
Trong những năm gần đây, các trung tâm y tế, phòng khám đã bắt đầu tích hợp trợ lý ảo (virtual assistant) và chatbot AI vào các website hoặc ứng dụng chăm sóc sức khỏe, nhằm hỗ trợ giải đáp nhanh chóng các thắc mắc thường gặp của bệnh nhân và cung cấp lời khuyên y tế cơ bản.
Không chỉ vậy, các công cụ thông minh này còn có thể hỗ trợ đặt lịch hẹn khám bệnh, hướng dẫn chăm sóc sức khỏe tại nhà, và đặc biệt là hoạt động 24/7, giúp người bệnh nhận được sự tư vấn ngay tức thì chỉ với một chiếc điện thoại thông minh. Điều này đặc biệt hữu ích cho những người gặp khó khăn trong việc di chuyển hay không thể đến bệnh viện thường xuyên.
Bên cạnh việc phục vụ bệnh nhân, trợ lý ảo còn giúp các bác sĩ giảm tải áp lực công việc bằng cách tự động hóa các tác vụ lặp lại như nhắc lịch khám bệnh, lịch họp giao ban, hoặc quản lý email,…
2.8 AI hỗ trợ quản lý cơ sở vật chất và công việc hành chính
AI không chỉ được ứng dụng trong chẩn đoán và điều trị bệnh mà còn được khai thác trong quản lý bệnh viện và tối ưu hóa quy trình làm việc. Thông qua việc phân tích dữ liệu từ hồ sơ bệnh án điện tử, AI có thể dự đoán nhu cầu sử dụng giường bệnh, thuốc men và nhân lực y tế, từ đó giúp bệnh viện phân bổ tài nguyên một cách hợp lý và khoa học hơn.
Nắm bắt được nhu cầu giảm công việc hành chính trong môi trường y tế, các tập đoàn công nghệ lớn cũng đã nhanh chóng phát triển các giải pháp AI chuyên biệt. Microsoft giới thiệu Dragon Copilot, công cụ AI có khả năng nghe và ghi lại nội dung các buổi tư vấn lâm sàng. Trong khi đó, Google phát triển Med-PaLM 2, mô hình AI có khả năng tự động hóa các tác vụ như tóm tắt tài liệu hoặc sắp xếp dữ liệu y tế.
Đọc thêm: Top 8+ phần mềm quản lý phòng khám toàn diện năm 2025
3. Lợi ích của AI đối với y tế
Những ứng dụng của trí tuệ nhân tạo đang từng bước thay đổi cách ngành y tế vận hành, mang lại nhiều lợi ích cho cả bệnh nhân lẫn cán bộ y tế. Dưới đây là một số khía cạnh đáng chú ý:
– Nâng cao hiệu quả điều trị cho bệnh nhân:
Việc tích hợp AI vào quy trình làm việc có thể giúp bác sĩ rút ngắn thời gian tra cứu thông tin, nhanh chóng đề xuất các phương pháp điều trị và quy trình lâm sàng dựa trên dữ liệu, ngay khi bệnh nhân vẫn còn trong phòng khám.
Thêm vào đó, nhiều nghiên cứu còn cho thấy AI có thể góp phần cải thiện độ an toàn cho bệnh nhân. Một phân tích từ 53 nghiên cứu được bình duyệt cho thấy, các công cụ hỗ trợ ra quyết định dựa trên AI giúp tăng khả năng phát hiện lỗi và hỗ trợ quản lý thuốc hiệu quả hơn.
– Duy trì kết nối liên tục với bệnh nhân:
Không ít bệnh nhân thường có thắc mắc ngoài giờ hành chính. Chatbot AI có thể hỗ trợ bất kỳ lúc nào, giải đáp các câu hỏi phổ biến và hướng dẫn chăm sóc cơ bản khi bác sĩ không có mặt. Đồng thời, AI cũng có khả năng phân loại câu hỏi và đánh dấu các vấn đề bất thường, giúp bác sĩ nhanh chóng phát hiện những thay đổi trong sức khỏe của người bệnh.
– Hỗ trợ ra quyết định điều trị sáng suốt hơn:
Một điểm mạnh khác của AI, đặc biệt là các mô hình học sâu, là khả năng hiểu ngữ cảnh. Chẳng hạn, nếu trong một ghi chú lâm sàng có danh sách thuốc đang dùng và loại thuốc mới được đề xuất, AI có thể sử dụng công nghệ xử lý ngôn ngữ tự nhiên để xác định chính xác đâu là thông tin trong tiền sử bệnh lý và đâu là hướng điều trị mới, từ đó hỗ trợ bác sĩ ra quyết định chính xác hơn.
– Cắt giảm chi phí vận hành:
AI có thể giúp giảm bớt chi phí trong toàn bộ hệ thống chăm sóc sức khỏe bằng cách: hạn chế lỗi kê đơn thuốc, hỗ trợ khám bệnh từ xa, phát hiện gian lận trong thanh toán, và tự động hóa quy trình hành chính.
Đọc thêm: AI Agent là gì? Ứng dụng của AI Agent trong doanh nghiệp
4. Thách thức và rủi ro khi ứng dụng AI trong y tế
Dù mang lại nhiều lợi ích rõ rệt, việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo vào chăm sóc sức khỏe cũng đi kèm không ít thách thức. Việc nhận diện và chủ động giải quyết những vấn đề này là yếu tố then chốt để đảm bảo AI được tích hợp một cách an toàn và có trách nhiệm trong môi trường y tế.
– Rủi ro về bảo mật và quyền riêng tư:
Bảo mật dữ liệu bệnh nhân vẫn là một vấn đề quan trọng. Để phát huy tối đa sức mạnh, AI cần truy cập vào lượng lớn dữ liệu nhạy cảm, từ hồ sơ bệnh án đến thông tin cá nhân. Điều này làm dấy lên lo ngại về rò rỉ thông tin, tấn công mạng và nguy cơ dữ liệu bị khai thác sai mục đích. Do đó, các giải pháp bảo mật và quy trình bảo vệ quyền riêng tư phải được ưu tiên hàng đầu.
– Rào cản đến từ chi phí triển khai:
Dù các hệ thống AI có thể giúp tiết kiệm chi phí vận hành về lâu dài, nhưng chi phí triển khai ban đầu lại là một trở ngại đáng kể – nhất là với các cơ sở y tế nhỏ. Khoản đầu tư vào hạ tầng công nghệ, đào tạo nhân sự và bảo trì hệ thống có thể khiến nhiều đơn vị chần chừ trong việc áp dụng.
– Vấn đề đạo đức và thiên vị trong dữ liệu:
Một trong những rủi ro lớn nhất của AI là tính minh bạch trong cách đưa ra quyết định. Các mô hình AI hoạt động dựa trên dữ liệu huấn luyện, và nếu dữ liệu này mang thiên kiến – chẳng hạn thiếu đại diện từ các nhóm dân tộc thiểu số, giới tính hoặc độ tuổi nhất định – thì kết quả cũng sẽ bị sai lệch. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến tính khách quan của khuyến nghị y khoa, mà còn tiềm ẩn rủi ro về công bằng trong điều trị, quyền lợi bảo hiểm, và kết quả thử nghiệm lâm sàng.
– Nguy cơ phụ thuộc quá mức vào công nghệ:
AI có thể nâng cao hiệu quả chẩn đoán và điều trị bệnh, nhưng không thể thay thế hoàn toàn vai trò của con người. Nếu quá tin tưởng vào hệ thống này mà không có sự giám sát, những lỗi tiềm ẩn trong thuật toán có thể bị bỏ qua, gây nguy hiểm đến sức khỏe của bệnh nhân. Do đó, để tránh tình trạng này, việc đào tạo các bác sĩ, y tá và chuyên gia y tế cần phải cân bằng giữa việc sử dụng trí tuệ nhân tạo và duy trì các kỹ năng tư duy lâm sàng.
5. Tương lai của AI trong y tế
Dù vẫn còn nhiều thách thức cần vượt qua, trí tuệ nhân tạo vẫn tiếp tục được kỳ vọng tái định hình tương lai ngành y tế. Theo dự báo, giá trị thị trường toàn cầu của AI trong y tế sẽ tăng trưởng mạnh mẽ – từ gần 27 tỷ USD vào năm 2024 lên hơn 613 tỷ USD vào năm 2034.
– Mô hình lai: Kết hợp con người và AI – hướng đi khả thi nhất:
Trong tương lai gần, triển vọng hứa hẹn nhất cho AI trong y tế là mô hình kết hợp giữa công nghệ và con người. Theo đó, các bác sĩ sẽ được hỗ trợ bởi AI trong chẩn đoán, lập kế hoạch điều trị và nhận diện yếu tố rủi ro, nhưng vẫn giữ vai trò quyết định cuối cùng. Mô hình này giúp tăng tốc độ áp dụng công nghệ trong hệ thống y tế, giảm thiểu bất cập và mang lại những cải thiện rõ rệt về hiệu quả điều trị cũng như hiệu suất vận hành.
– Tăng sức mạnh nhờ tích hợp công nghệ: AI, robot và IoT:
AI sẽ càng phát huy thế mạnh khi được kết hợp cùng các công nghệ tiên tiến khác như robot y tế và Internet vạn vật (IoT). Các thiết bị IoT giúp thu thập liên tục dữ liệu sức khỏe từ bệnh nhân – từ nhịp tim, huyết áp đến các chỉ số vận động – cung cấp nguồn dữ liệu dồi dào và đáng tin cậy để AI phân tích và theo dõi sức khỏe một cách toàn diện.
Ví dụ nổi bật là hệ thống robot phẫu thuật “da Vinci Surgical System” – đã được ứng dụng rộng rãi trong nhiều ca phẫu thuật phức tạp. Trong tương lai, khi được tích hợp thêm AI, các hệ thống này có thể giúp bác sĩ thực hiện phẫu thuật với độ chính xác cao hơn, và an toàn hơn cho bệnh nhân.
6. Tạm kết
Dựa trên những thông tin xoay quanh “AI trong y tế là gì”, có thể thấy, dù còn ở giai đoạn phát triển ban đầu, công nghệ này đã sớm chứng tỏ tiềm năng rõ rệt trong việc nâng cao hiệu quả lâm sàng và cải thiện chất lượng chăm sóc bệnh nhân. Tuy nhiên, để trí tuệ nhân tạo thực sự trở thành một công cụ đáng tin cậy, cần có thêm nhiều nghiên cứu nhằm xác minh độ xác thực, tính an toàn của nó.
Với sự đầu tư đúng đắn và nỗ lực liên tục từ các nhà nghiên cứu, nhà phát triển và hệ thống y tế, hy vọng AI sẽ ngày càng hoàn thiện, trở thành một phương pháp hỗ trợ đắc lực và nhân văn hơn, mang lại lợi ích cho cả cán bộ y tế và bệnh nhân trong tương lai gần.
