Thị phần là gì? Tầm quan trọng với sự phát triển doanh nghiệp

Trong môi trường kinh doanh cạnh tranh khốc liệt, thị phần không chỉ là con số – mà là thước đo sức mạnh và vị thế của doanh nghiệp trên thị trường. Hiểu rõ thị phần là gì và cách mở rộng nó chính là chìa khóa giúp doanh nghiệp tăng trưởng bền vững và vươn lên dẫn đầu. Cùng Base.vn khám phá vai trò chiến lược của chỉ số này trong bài viết dưới đây.

1. Thị phần là gì?

Thị phần (Market Share) là một chỉ số quan trọng phản ánh tỷ lệ doanh thu hoặc sản lượng bán ra của một doanh nghiệp so với tổng doanh thu hoặc tổng sản lượng của toàn bộ thị trường. Đây là một trong những thước đo quan trọng giúp doanh nghiệp đánh giá vị thế cạnh tranh của mình trong ngành và đưa ra các chiến lược phát triển phù hợp.

Giả sử trong lĩnh vực thương mại điện tử tại Việt Nam, tổng doanh thu ngành năm 2024 đạt 100.000 tỷ VND. Trong đó:

• Shopee đạt doanh thu 40.000 tỷ VND, chiếm 40% thị phần.
• Lazada thu về 25.000 tỷ VND, tương đương 25% thị phần.
• Tiki đạt 15.000 tỷ VND, chiếm 15% thị phần.
• Các nền tảng khác chiếm 20% còn lại.

Như vậy, Shopee đang dẫn đầu thị trường với 40% thị phần, cho thấy mức độ kiểm soát của họ trong ngành thương mại điện tử. Trong khi đó, Tiki với 15% thị phần cần đẩy mạnh chiến lược cạnh tranh để mở rộng quy mô và gia tăng sức ảnh hưởng.

Thị phần không chỉ phản ánh sự hiện diện của doanh nghiệp trong ngành mà còn ảnh hưởng đến các quyết định đầu tư, chiến lược mở rộng và khả năng duy trì lợi nhuận. Chính vì vậy, việc theo dõi và tối ưu hóa thị phần luôn là một ưu tiên hàng đầu đối với các nhà quản trị doanh nghiệp.

2. Ý nghĩa của thị phần trong kinh doanh 

Trước khi đi vào các phương pháp tính toán, điều quan trọng là phải hiểu thị phần đóng vai trò gì trong hoạt động kinh doanh. Dưới đây là ba khía cạnh quan trọng mà thị phần ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của doanh nghiệp:

Thể hiện năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp

Doanh nghiệp có thị phần lớn thường sở hữu những lợi thế nhất định về sản phẩm, dịch vụ hoặc chiến lược kinh doanh. Khi chiếm được tỷ lệ thị phần cao, doanh nghiệp có thể khẳng định sự tin cậy đối với khách hàng và tạo ra một hình ảnh thương hiệu vững chắc.

Bên cạnh đó, khả năng duy trì thị phần ổn định cũng cho thấy doanh nghiệp có tư duy quản lý hiệu quả, đáp ứng tốt nhu cầu của thị trường. Việc thương hiệu có thị phần cao sẽ dễ dàng tiếp cận khách hàng mới và gia tăng mức độ trung thành của khách hàng hiện tại.

Giúp xác định tốc độ tăng trưởng

Thị phần không chỉ thể hiện quy mô hiện tại mà còn là thước đo cho tốc độ tăng trưởng của doanh nghiệp. Nếu thị phần tăng theo thời gian, điều đó cho thấy doanh nghiệp đang mở rộng và chiếm lĩnh thị trường tốt hơn. Đây là dấu hiệu tích cực, chứng minh rằng các chiến lược kinh doanh và tiếp thị đang đi đúng hướng.

Ngược lại, nếu thị phần giảm, đó có thể là dấu hiệu cho thấy doanh nghiệp đang mất dần lợi thế cạnh tranh. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp phải xem xét lại mô hình kinh doanh, chiến lược marketing hoặc chất lượng sản phẩm/dịch vụ để điều chỉnh kịp thời.

Là cơ sở để xây dựng nguồn lực và phát triển doanh nghiệp

Thị phần lớn giúp doanh nghiệp thu hút đầu tư, mở rộng quy mô và phát triển bền vững. Các nhà đầu tư thường ưu tiên những doanh nghiệp có thị phần cao vì đây là dấu hiệu của sự ổn định và tiềm năng tăng trưởng.

Ngoài ra, doanh nghiệp sở hữu thị phần lớn cũng có nhiều cơ hội hợp tác với đối tác chiến lược, từ đó tối ưu chi phí, nâng cao hiệu suất hoạt động và gia tăng sức ảnh hưởng trên thị trường. Khi nắm bắt được thị phần của mình, doanh nghiệp sẽ có cơ sở vững chắc để mở rộng và phát triển lâu dài.

Đọc thêm: Mô hình 5 áp lực cạnh tranh: Giải nghĩa, Phân tích và Ví dụ cụ thể

3. Cách tính thị phần doanh nghiệp

Vậy, làm thế nào để biết một doanh nghiệp đang chiếm bao nhiêu phần trăm thị trường? Đâu là cách tính chính xác để đo lường vị thế của một thương hiệu so với đối thủ? Có hai cách phổ biến để đo lường thị phần doanh nghiệp: thị phần tuyệt đối và thị phần tương đối.

3.1 Cách tính thị phần tuyệt đối

Thị phần tuyệt đối là tỷ lệ doanh thu hoặc sản lượng bán ra của một doanh nghiệp so với tổng doanh thu hoặc tổng sản lượng của toàn ngành. Doanh nghiệp có thể áp dụng hai công thức sau:

Công thức 1: Tính toán dựa trên doanh thu

Thị phần (%) = (Tổng doanh số bán hàng của doanh nghiệp / Tổng doanh số của thị trường) × 100

Công thức 2: Tính toán dựa trên số lượng sản phẩm bán ra

Thị phần (%) = (Tổng số sản phẩm bán ra của doanh nghiệp / Tổng sản phẩm tiêu thụ của thị trường) × 100

Ví dụ: Công ty X kinh doanh trong ngành đồ uống có tổng doanh số bán hàng trong năm 2024 là 50 tỷ đồng. Tổng doanh số của toàn bộ thị trường trong cùng kỳ đạt 500 tỷ đồng.

Áp dụng công thức:

Thị phần của công ty X = (50/500) × 100 = 10%

Vậy thị phần tuyệt đối của công ty X trong năm 2024 là 10%. Điều này có nghĩa là công ty X chiếm 10% tổng doanh số đồ uống bán ra trên thị trường trong năm đó.

3.2 Cách tính thị phần tương đối

Thị phần tương đối không chỉ đo lường mức độ chiếm lĩnh thị trường mà còn giúp doanh nghiệp đánh giá vị thế cạnh tranh của mình so với đối thủ lớn nhất. Cách tính dựa trên doanh số hoặc số lượng sản phẩm bán ra.

Công thức 1: Tính toán dựa trên doanh số của doanh nghiệp

Thị phần tương đối = (Doanh số của doanh nghiệp / Doanh số của đối thủ cạnh tranh lớn nhất)

Công thức 2: Tính toán dựa trên số sản phẩm bán ra

Thị phần tương đối = (Số sản phẩm bán ra của doanh nghiệp / Số sản phẩm bán ra của đối thủ cạnh tranh lớn nhất)

Trong đó:

Nếu thị phần tương đối > 1, được xác định là doanh nghiệp có lợi thế cạnh tranh. 

Nếu < 1, có nghĩa là doanh nghiệp đang bị đối thủ dẫn trước trên thị trường. 

Nếu = 1, cả hai doanh nghiệp có quy mô tương đương nhau.

Ví dụ: Giả sử trong cùng một ngành kinh doanh điện thoại thông minh công ty A có doanh số 200 tỷ đồng, trong khi đối thủ cạnh tranh lớn nhất của họ cùng ngành trên thị trường là công ty B có doanh số 300 tỷ đồng.

Áp dụng công thức tính thị phần tương đối:

Thị phần tương đối của công ty A so với công ty B = 200/300 = 0,67.

Điều này có nghĩa là công ty A đang có quy mô nhỏ hơn 33% so với đối thủ cạnh tranh lớn nhất với cùng thị trường.

3.3 Một số lưu ý khi tính thị phần doanh nghiệp

Khi tính toán thị phần, doanh nghiệp cần lưu ý một số yếu tố quan trọng để đảm bảo kết quả chính xác và có giá trị thực tiễn:

• Xác định đúng phạm vi thị trường: Cần nghiên cứu kỹ thị trường mục tiêu để đảm bảo dữ liệu được thu thập phù hợp và không bị sai lệch.
• Thời điểm đo lường phù hợp: Thị phần nên được tính theo từng giai đoạn cụ thể như tháng, quý hoặc năm, giúp doanh nghiệp có cái nhìn chính xác về xu hướng phát triển.
• Đảm bảo số liệu đồng nhất: Để kết quả phản ánh đúng thực tế, doanh thu và sản lượng sản phẩm phải được đo lường theo cùng một đơn vị và trong cùng khoảng thời gian.
• Kết hợp với các chỉ số khác: Ngoài thị phần, doanh nghiệp nên kết hợp phân tích các chỉ số như lợi nhuận, tốc độ tăng trưởng và mức độ nhận diện thương hiệu để có chiến lược kinh doanh toàn diện hơn.

Đọc thêm: Ma trận Space là gì? Công cụ đánh giá chiến lược doanh nghiệp

4. Phương pháp xác định thị phần bằng ma trận BCG

Ma trận BCG là một công cụ giúp doanh nghiệp đánh giá mối quan hệ giữa thị phần và tốc độ tăng trưởng của sản phẩm/dịch vụ. Ma trận này chia danh mục sản phẩm thành bốn nhóm chính, được bố trí trên hệ trục tọa độ với trục hoành là thị phần và trục tung là tốc độ tăng trưởng doanh số.

Mô hình ma trận BCG hỗ trợ doanh nghiệp đánh giá tình hình sản phẩm

Bằng việc sử dụng ma trận BCG, doanh nghiệp có thể đánh giá chính xác tình hình kinh doanh, từ đó phân bổ nguồn lực hợp lý và tối ưu hóa chiến lược phát triển thị phần.

5. Cách gia tăng thị phần cho doanh nghiệp

Gia tăng thị phần là một trong những mục tiêu quan trọng giúp doanh nghiệp mở rộng quy mô, nâng cao lợi nhuận và củng cố vị thế trên thị trường. Để đạt được điều này, doanh nghiệp cần triển khai các chiến lược phù hợp như:

5.1 Nghiên cứu phát triển và cải tiến sản phẩm

Một trong những yếu tố quan trọng giúp doanh nghiệp mở rộng thị phần và duy trì lợi thế cạnh tranh là không ngừng cải tiến sản phẩm. Khách hàng luôn mong muốn những sản phẩm/dịch vụ có chất lượng tốt hơn, trải nghiệm tiện lợi hơn và mang lại giá trị cao hơn. Do đó, doanh nghiệp cần liên tục nghiên cứu thị trường, lắng nghe phản hồi từ khách hàng và cập nhật xu hướng mới để nâng cấp sản phẩm phù hợp với nhu cầu.

Ví dụ, Apple liên tục cải tiến iPhone với các tính năng mới, kiểu mẫu thiết kế mới đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người dùng, từ đó duy trì vị trí dẫn đầu trên thị trường điện thoại thông minh.

Đọc thêm: USP là gì? 5 bước xác định USP giúp doanh nghiệp cạnh tranh

5.2 Nâng cao trải nghiệm khách hàng 

Trong thời đại cạnh tranh khốc liệt, sản phẩm tốt thôi chưa đủ – trải nghiệm khách hàng xuất sắc mới là chìa khóa giữ chân khách hàng và mở rộng thị phần. Quy trình mua hàng mượt mà, dịch vụ hậu mãi tận tâm và phản hồi nhanh chóng không chỉ giúp doanh nghiệp tạo dựng lòng tin mà còn thúc đẩy sự trung thành từ khách hàng.

Khi khách hàng hài lòng, họ không chỉ quay lại mua hàng mà còn giới thiệu sản phẩm/dịch vụ đến người thân, bạn bè, tạo ra hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ giúp doanh nghiệp tăng trưởng bền vững. Bên cạnh đó, nâng cao trải nghiệm khách hàng không chỉ giúp giữ chân khách hàng hiện tại mà còn ngăn chặn nguy cơ họ chuyển sang sử dụng sản phẩm của đối thủ.

Theo nghiên cứu của PwC, 73% khách hàng cho rằng trải nghiệm khách hàng là yếu tố quan trọng trong quyết định mua sắm, và họ sẵn sàng chuyển sang đối thủ cạnh tranh nếu có trải nghiệm không tốt. Điều này cho thấy, dù doanh nghiệp có thị phần lớn hay nhỏ, thì việc xây dựng một quy trình chăm sóc khách hàng chuyên nghiệp, giải quyết nhanh chóng các thắc mắc, khiếu nại là yếu tố không thể bỏ qua.

5.3 Phủ truyền thông để tiếp cận số lượng lớn khách hàng 

Trong thời đại kỹ thuật số, việc phủ sóng truyền thông mạnh mẽ giúp doanh nghiệp gia tăng độ nhận diện thương hiệu và tiếp cận khách hàng tiềm năng. Một chiến dịch truyền thông mạnh mẽ sẽ giúp doanh nghiệp gia tăng độ nhận diện thương hiệu, tiếp cận nhiều khách hàng tiềm năng hơn và mở rộng thị phần nhanh chóng.

Các chiến lược truyền thông phổ biến bao gồm:

• Quảng cáo đa nền tảng: Sử dụng TV, báo chí, biển quảng cáo, mạng xã hội, Google Ads… để gia tăng khả năng tiếp cận khách hàng.
• Lan tỏa nội dung qua Influencer Marketing: Hợp tác với các KOLs, KOCs trong ngành để tăng mức độ tin cậy và ảnh hưởng đến hành vi mua hàng.
• Marketing lan truyền (Viral Marketing): Tạo ra các chiến dịch nội dung hấp dẫn, dễ chia sẻ để thu hút sự chú ý lớn trên mạng xã hội.

Ví dụ, chiến dịch #IceBucketChallenge của tổ chức ALS đã thu hút hàng triệu người tham gia, tạo ra hiệu ứng lan truyền mạnh mẽ và giúp tổ chức này huy động được hơn 115 triệu USD chỉ trong vài tháng.

5.4 Đa dạng các kênh phân phối

Một chiến tiếp cận khách hàng hiệu quả không chỉ giúp doanh nghiệp mở rộng thị phần mà còn tăng cường sự nhận diện thương hiệu. Trong thời đại số hóa, việc kết hợp các hình thức tiếp thị truyền thống và kỹ thuật số sẽ giúp doanh nghiệp tiếp cận khách hàng một cách toàn diện.

Các hình thức Marketing phổ biến hiện nay:

• Marketing truyền thống: Event Marketing, Print Marketing, Telemarketing…
• Marketing kỹ thuật số: Digital Marketing, Content Marketing, SEM, SEO, Influencer Marketing, Social Media Marketing, Email Marketing, Affiliate Marketing…

Dù lựa chọn phương thức nào, doanh nghiệp cũng cần đảm bảo sự nhất quán về hình ảnh, giọng điệu và thông điệp để tạo dấu ấn mạnh mẽ và xây dựng lòng tin với khách hàng.

5.5 Mở rộng sang các thị trường mới 

Khi thị phần trong thị trường hiện tại đã bão hòa, doanh nghiệp cần tìm kiếm cơ hội ở những thị trường mới. Điều này có thể là mở rộng sang khu vực địa lý khác hoặc phát triển sản phẩm phù hợp với nhóm khách hàng mới. Việc nghiên cứu kỹ lưỡng thị trường, thói quen tiêu dùng và đối thủ cạnh tranh trước khi mở rộng là yếu tố quan trọng để doanh nghiệp giảm rủi ro và tối ưu hóa lợi nhuận.

Một ví dụ tiêu biểu là Netflix. Ban đầu, Netflix chỉ cung cấp dịch vụ cho thuê DVD qua thư tại thị trường Mỹ. Tuy nhiên, nhận thấy tiềm năng của thị trường phát trực tuyến, công ty đã chuyển đổi mô hình kinh doanh sang cung cấp nội dung số, mở rộng ra nhiều quốc gia trên thế giới. Nhờ việc thay đổi này, Netflix không chỉ duy trì sự tăng trưởng mà còn trở thành một trong những nền tảng giải trí hàng đầu thế giới.

5.6 Mua lại thị phần 

Một trong những cách nhanh nhất để gia tăng thị phần là mua lại đối thủ cạnh tranh hoặc thu hút khách hàng của họ. Khi thâu tóm một doanh nghiệp khác, công ty không chỉ mở rộng được thị trường mà còn tận dụng các nguồn lực sẵn có để phát triển mạnh hơn.

Tuy nhiên, nếu việc mua lại không khả thi, doanh nghiệp có thể tập trung vào việc cung cấp dịch vụ tốt hơn hoặc xây dựng các chương trình khuyến mãi hấp dẫn để thu hút khách hàng từ đối thủ. Ngoài ra, việc chiêu mộ nhân sự chủ chốt từ các công ty đối thủ cũng là một chiến lược giúp nâng cao năng lực cạnh tranh và mở rộng thị phần một cách hiệu quả.

6. Kết luận 

Hiểu rõ về thị phần không chỉ giúp doanh nghiệp xác định vị thế của mình trên thị trường mà còn là cơ sở quan trọng để xây dựng chiến lược phát triển. Bằng cách áp dụng các phương pháp tính toán phù hợp, doanh nghiệp có thể đánh giá chính xác mức độ cạnh tranh, từ đó tối ưu hóa hoạt động kinh doanh và mở rộng quy mô một cách hiệu quả. Dù doanh nghiệp đang ở bất kỳ giai đoạn nào, việc theo dõi và cải thiện thị phần sẽ luôn là một yếu tố quan trọng giúp nâng cao lợi thế cạnh tranh và đảm bảo sự tăng trưởng dài hạn.