PNL không chỉ đơn thuần là một công cụ giúp doanh nghiệp đánh giá hiệu quả hoạt động tài chính, mà còn là cơ sở quan trọng để đưa ra các quyết định đầu tư chiến lược. Vậy, PNL là gì? Tại sao doanh nghiệp cần tạo lập và phân tích PNL? Hãy cùng Base tìm hiểu những thông tin hữu ích liên quan đến PNL trong nội dung sau đây.
1. PNL là gì?
PNL là viết tắt của “Profit and Loss Statement”, được dịch sang tiếng Việt là “Báo cáo Lãi Lỗ”. Đây là một trong những báo cáo tài chính quan trọng nhất của doanh nghiệp. Nó cung cấp cái nhìn tổng quan về sự chênh lệch giữa doanh thu và chi phí, giúp lãnh đạo doanh nghiệp nắm bắt tình hình lãi và lỗ trong một khoảng thời gian nhất định, từ đó đưa ra các quyết định kinh doanh phù hợp.
Công thức tính PNL:
PNL = Tổng doanh thu – Tổng chi phí (bao gồm thuế)
Trong đó:
– PNL âm, có nghĩa là hoạt động kinh doanh chịu lỗ.
– PNL dương, có nghĩa là hoạt động kinh doanh có lãi.
2. Vai trò của PNL trong quản lý tài chính doanh nghiệp
Báo cáo PNL không chỉ là một công cụ cốt yếu để theo dõi tình hình tài chính của doanh nghiệp, mà còn là một nguồn thông tin giá trị đối với nhà đầu tư.
– Đối với nhà đầu tư: Dựa vào báo cáo PNL, nhà đầu tư có thể đánh giá tình hình hoạt động của doanh nghiệp, bao gồm doanh thu, chi phí, lợi nhuận và khả năng sinh lời. Một PNL dương cho thấy tiềm năng sinh lợi cao, tạo niềm tin để đầu tư vào doanh nghiệp. Ngược lại, PNL âm có thể là dấu hiệu rủi ro, khiến nhà đầu tư cân nhắc khả năng rót vốn.
– Đối với doanh nghiệp: PNL cung cấp thông tin chi tiết về lãi và lỗ, hỗ trợ doanh nghiệp phân bổ tài nguyên và ngân sách hợp lý. Báo cáo này giúp doanh nghiệp:
- Theo dõi xu hướng doanh thu và chi phí theo thời gian.
- Quản lý luồng tiền, thu nhập ròng và tổng lợi nhuận.
- Xác định các khoản chi phí cần cắt giảm, các lĩnh vực cần ưu tiên đầu tư và cách phân bổ nguồn lực hiệu quả.
Ngoài ra, báo cáo PNL còn là tài liệu bắt buộc khi làm việc với cơ quan thuế, giúp doanh nghiệp xác định số thuế phải nộp dựa trên thu nhập.
Đọc thêm: Lợi nhuận sau thuế là gì? Cách tính toán và phân phối lợi nhuận sau thuế
3. Báo cáo PNL gồm có những thành phần nào?
Báo cáo PNL được tạo nên bởi các thành phần chính và các yếu tố liên quan như sau:
3.1 Thành phần chính của một báo cáo PNL
Các thành phần cốt lõi trong một báo cáo PNL bao gồm:
| Doanh thu | Tổng số tiền mà doanh nghiệp thu được từ hoạt động bán hàng hóa hoặc cung cấp dịch vụ trong một khoảng thời gian nhất định. |
| Lợi nhuận gộp | Phần chênh lệch giữa tổng doanh thu và giá vốn hàng bán (COGS). |
| Chi phí hoạt động | Tổng số tiền mà doanh nghiệp phải trả để duy trì hoạt động kinh doanh trong một khoảng thời gian cụ thể, chẳng hạn như tiền thuê văn phòng, chi phí thiết bị,… |
| Lợi nhuận trước thuế | Phần chênh lệch giữa lợi nhuận gộp và chi phí hoạt động. |
| Lợi nhuận ròng | Tổng số tiền còn lại sau khi lấy doanh thu trừ đi tất cả các khoản chi phí và thuế thu nhập doanh nghiệp. |
3.2 Các yếu tố liên quan đến PNL
Ngoài các thành phần chính nêu trên, PNL còn liên quan đến một số yếu tố khác:
| Chi phí lãi vay | Số tiền lãi mà doanh nghiệp phải trả các bên cho vay tương ứng với số tiền đã vay. |
| Thuế thu nhập | Khoản phí mà doanh nghiệp phải nộp vào ngân sách Nhà nước, được tính dựa trên thu nhập chịu thuế và mức lãi suất. |
| Thu nhập khác | Các khoản thu nhập góp phần làm tăng vốn chủ sở hữu, nhưng không liên quan đến hoạt động kinh doanh chính của doanh nghiệp. |
| Thu nhập trên mỗi cổ phiếu | Số tiền mà các cổ đông nhận được trên mỗi cổ phiếu họ sở hữu, được tính bằng cách lấy thu nhập ròng chia cho số lượng cổ phiếu. |
4. Các phương pháp lập báo cáo PNL
Tùy theo quy mô hoạt động mà doanh nghiệp có thể lựa chọn 1 trong 2 cách lập báo cáo PNL sau đây:
4.1 Phương pháp kế toán tiền mặt (Cash Accounting Method)
Phương pháp kế toán tiền mặt là cách ghi nhận các giao dịch tài chính trong báo cáo tài chính của doanh nghiệp dựa trên thời điểm tiền mặt thực sự được nhận hoặc chi trả. Theo đó, thu nhập chỉ được ghi nhận khi doanh nghiệp nhận được tiền mặt, và chi phí chỉ được ghi nhận khi tiền mặt được thanh toán.
Đây là một phương pháp kế toán đơn giản, dễ thực hiện, phù hợp với các doanh nghiệp có quy mô nhỏ và cơ cấu hoạt động đơn giản. Phương pháp này cho phép doanh nghiệp tạo ra báo cáo tài chính phản ánh chính xác tình hình dòng tiền hiện tại.
Tuy nhiên, phương pháp kế toán tiền mặt không phù hợp với các doanh nghiệp lớn hoặc có hoạt động phức tạp, thay vào đó, việc ghi nhận giao dịch dựa trên thời điểm phát sinh (phương pháp lũy tích) mang lại cái nhìn toàn diện hơn về tình hình tài chính.
4.2 Phương pháp kế toán lũy tích (Accrual Accounting Method)
Phương pháp kế toán lũy tích, hay đôi khi còn gọi là Phương pháp kế toán dồn tích, ghi nhận các khoản thu và chi phí trong báo cáo tài chính tại thời điểm chúng phát sinh, thay vì khi có hoạt động trao đổi tiền mặt.
Với phương pháp này, thu nhập được ghi nhận ngay khi phát sinh, dù doanh nghiệp chưa nhận tiền mặt. Song song đó, chi phí được ghi nhận tại thời điểm phát sinh, ngay cả khi doanh nghiệp chưa thanh toán tiền mặt.
Phương pháp kế toán lũy tích cho phép doanh nghiệp đo lường chính xác các khoản phải thu và phải trả, cung cấp cái nhìn toàn diện hơn về luồng tiền trong tương lai. Đây là lựa chọn phù hợp cho các doanh nghiệp lớn hoặc có hoạt động phức tạp.
Tuy nhiên, việc ghi nhận chi phí trước khi thanh toán tiền mặt có thể tạo ra sự chênh lệch giữa báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh và báo cáo lưu chuyển tiền tệ. Do đó, doanh nghiệp cần theo dõi sát sao các khoản phải thu, phải trả và quản lý tiền mặt chặt chẽ để tránh tình trạng thiếu hụt dòng tiền.
5. Các bước lập một báo cáo PNL
Việc lập một báo cáo Profit and Loss thường bao gồm những bước sau:
Bước 1: Chuẩn bị đầy đủ tài liệu và hồ sơ
Ở bước này, người lập báo cáo sẽ thu thập các hóa đơn, chứng từ kế toán, các sổ sách và thông tin liên quan trong kỳ kinh doanh.
Cần lưu ý rằng đây là một công việc quan trọng, ảnh hưởng đến tính đầy đủ và chính xác của dữ liệu kế toán để có thể phản ánh đúng tình hình kinh doanh trong kỳ.
Bước 2: Xác định kỳ lập báo cáo
Người lập báo cáo sẽ xác định kỳ lập báo cáo PNL (tháng/quý/năm,…) dựa trên mục đích quản trị hoặc mục đích lập báo cáo tài chính, hoặc phù hợp với yêu cầu của cơ quan Nhà nước hay cấp trên có thẩm quyền.
Bước 3: Tổng hợp thông tin có liên quan
Bước này tập trung vào việc tổng hợp các thông tin và số liệu quan trọng:
– Tổng hợp doanh thu từ tất cả các lĩnh vực kinh doanh của doanh nghiệp và giá vốn tương ứng.
– Tổng hợp các khoản chi phí gián tiếp: Chi phí bán hàng và chi phí quản lý doanh nghiệp.
– Tổng hợp các thông tin liên quan đến hoạt động tài chính: Doanh thu tài chính và chi phí khác.
– Tổng hợp các thông tin khác: Thu thập khác và chi phí khác.
Bước 4: Tính toán và phân tích lãi, lỗ
Trước tiên, sử dụng các công thức kế toán cơ bản dưới đây để xác định các chỉ tiêu tương ứng:
| Chỉ tiêu | Công thức |
| Các khoản giảm trừ doanh thu | Chiết khấu thương mại + Giảm giá hàng bán + Hàng bán bị trả lại |
| Lợi nhuận gộp về bán hàng/cung cấp dịch vụ | Doanh thu thuần – Giá vốn hàng bán |
| Lợi nhuận thuần từ kinh doanh | Doanh thu thuần – Giá vốn + Doanh thu hoạt động tài chính – Chi phí tài chính – Chi phí bán hàng – chi phí quản lý doanh nghiệp |
| Lợi nhuận khác | Tổng thu nhập khác – Tổng chi phí khác |
| Tổng lợi nhuận trước thuế | Lợi nhuận thuần từ hoạt động kinh doanh + Lợi nhuận khác |
| Chi phí thuế TNDN | Thu nhập tính thuế trong kỳ x Thuế suất TNDN hiện hành |
| Lợi nhuận sau thuế TNDN | Tổng doanh thu – Tổng chi phí – Thuế TNDN |
Lưu ý, trong trường hợp lập báo cáo PNL cho mục đích quản trị như báo cáo lãi lỗ từng mặt hàng, từng khách hàng hoặc từng khu vực, người lập báo cáo cần tuân theo nguyên tắc cơ bản:
| Lợi nhuận | Doanh thu – Tất cả các khoản chi phí liên quan đến việc tạo ra doanh thu tương ứng |
Sau khi đã tính toán các chỉ tiêu nêu trên, người lập báo cáo cần phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến lãi và lỗ như: giá vốn hàng hóa, chi phí quản lý, chi phí tài chính, v.v…
Bước 5: Tạo báo cáo PNL
– Báo cáo kết quả kinh doanh: Lập báo cáo lãi lỗ theo mẫu tiêu chuẩn của Chế độ kế toán hiện hành.
– Báo cáo lãi lỗ cho mục đích quản trị: Tuân thủ biểu mẫu quản trị của nội bộ doanh nghiệp.
Ngoài ra, người lập báo cáo có thể cân nhắc sử dụng biểu đồ và đồ thị để trực quan hóa các xu hướng và kết quả phân tích trong báo cáo PNL.
Đọc thêm: Lợi nhuận trước thuế là gì? Cách tính EBIT trong kinh doanh
6. Công cụ hỗ trợ lập và phân tích báo cáo PNL
Sau đây là một số công cụ được dùng để lập và phân tích báo cáo PNL:
6.1 Excel
Excel là một công cụ tính toán và thống kê đã quá quen thuộc, được ưa chuộng nhờ sự tiện lợi và không tốn phí khi sử dụng. Với các hàm tính toán đa dạng, công cụ này cho phép người dùng truy xuất và xử lý dữ liệu một cách chi tiết, phục vụ hiệu quả cho quá trình lập báo cáo PNL.
Tuy nhiên, khi sử dụng Excel, người lập báo cáo có thể phải mất rất nhiều thời gian để nhập liệu thủ công các số liệu từ chứng từ và sổ sách. Hơn nữa, để đảm bảo độ chính xác và hạn chế sai sót, người dùng cần hiểu rõ và thành thạo các hàm tính toán mà phần mềm cung cấp.
6.2 Phần mềm kế toán
Phần mềm kế toán hiện là một công cụ quản lý tài chính phổ biến, gần như không thể thiếu trong mỗi doanh nghiệp. Với khả năng tự động hóa, phần mềm này hỗ trợ lập báo cáo PNL, theo dõi doanh thu, chi phí và lợi nhuận một cách chính xác, đồng thời khắc phục những hạn chế về thao tác thủ công hoặc rủi ro sai sót ở Excel.
Tuy nhiên, phần mềm kế toán chỉ giới hạn ở khả năng thực hiện các nghiệp vụ kế toán và chưa đáp ứng đủ nhu cầu quản trị tài chính toàn diện, thiếu những tùy chỉnh phục vụ nhu cầu chuyên sâu về tài chính và không đáp ứng được việc kết nối thời gian thực (real-time) giữa hoạt động giao dịch–vận hành và hoạt động quản trị.
6.3 Bộ giải pháp quản trị tài chính toàn diện Base Finance+
Base Finance+ là giải pháp quản trị tài chính toàn diện, mang đến cho ban lãnh đạo góc nhìn đa chiều và khả năng kiểm soát dòng chảy tài chính của doanh nghiệp theo thời gian thực.
Trong khi các phần mềm kế toán và Excel truyền thống chỉ dừng lại ở tầng dữ liệu kế toán, thì Base Finance+ vượt trội hơn khi mở rộng kết nối và đào sâu hơn tới nhiều tầng dữ liệu khác nhau. Giải pháp này cung cấp tất cả các dữ liệu tài chính mà ban lãnh đạo cần để ra quyết định đúng đắn, đồng thời cho phép chia sẻ dữ liệu đến những bộ phận có liên quan.
Và sức mạnh của Base Finance+ không đến từ một công cụ đơn lẻ, mà là tập hợp của 4 ứng dụng quản trị tài chính chuyên sâu:
– Base Finance: Cung cấp cho ban lãnh đạo từ bức tranh tổng thể đến từng lát cắt chi tiết về tình hình tài chính, hỗ trợ ra quyết định mọi lúc, mọi nơi.
– Base Income: Quản lý doanh thu, dòng tiền và tỷ suất lợi nhuận, giúp tối ưu hóa nguồn thu nhập.
– Base Expense: Kiểm soát chi phí, ngăn ngừa lãng phí và thất thoát ngân sách, hỗ trợ đắc lực cho phòng Kế toán và nhân sự của các bộ phận khác.
– Base BankFeeds: Quản lý đối soát ngân hàng, đối chiếu dữ liệu với số dư thực tế nhanh chóng và chính xác.
Đặc biệt, Base Finance+ tích hợp liền mạch với hầu hết các phần mềm kế toán hiện nay, giúp người dùng dễ dàng tạo lập các loại báo cáo hoạt động kinh doanh quan trọng, bao gồm báo cáo PNL.
7. Phân biệt báo cáo PNL và bảng cân đối kế toán
Báo cáo PNL và bảng cân đối kế toán đều là những báo cáo phản ánh tình hình tài chính của doanh nghiệp. Tuy nhiên, giữa chúng tồn tại sự khác biệt cơ bản như sau:
| Tiêu chí | Báo cáo PNL | Bảng cân đối kế toán |
| Mục đích sử dụng | Được dùng để đánh giá kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp trong một khoảng thời gian cụ thể. | Được dùng để đánh giá tổng quan tình hình tài chính của doanh nghiệp tại một thời điểm nhất định. |
| Thời điểm lập | Được lập trong một kỳ nhất định, có thể là một quý/một năm/ nhiều năm. | Được lập tại một thời điểm nhất định, thường là vào cuối kỳ kế toán. |
| Nội dung | Phản ánh kết quả hoạt động kinh doanh, bao gồm doanh thu, chi phí, và lợi nhuận. | Phản ánh tổng quan tình hình tài sản, nợ phải trả, và vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp. |
| Cách thức lập | Được lập dựa trên nguyên tắc kết quả: lợi nhuận được xác định bằng khoản chênh lệch giữa doanh thu và chi phí. | Được lập dựa trên nguyên tắc cân đối: tổng tài sản cân bằng với tổng vốn chủ sở hữu và nợ phải trả. |
8. Những câu hỏi thường gặp về báo cáo PNL
8.1 PNL lũy kế là gì?
PNL lũy kế hay Accumulated Profit and Loss, thể hiện tổng lợi nhuận hoặc tổng lỗ tích lũy của một công ty từ khi bắt đầu hoạt động cho đến thời điểm báo cáo. Chỉ số này được dùng để đánh giá khả năng sinh lời, sự ổn định và bền vững của mô hình kinh doanh, cũng như khả năng của doanh nghiệp trong việc tạo ra giá trị cho cổ đông.
8.2 Có bắt buộc lập báo cáo PNL không?
Có. Báo cáo PNL (Profit and Loss Statement) là một trong những tài liệu tài chính quan trọng nhất của doanh nghiệp. Việc lập báo cáo PNL không chỉ giúp doanh nghiệp đánh giá hiệu quả kinh doanh trong một khoảng thời gian nhất định, mà còn là nghĩa vụ bắt buộc trong hệ thống kế toán của mỗi quốc gia.
Cụ thể, báo cáo PNL phải được lập trong các trường hợp sau:
– Doanh nghiệp thuộc diện đăng ký kinh doanh: Báo cáo PNL bắt buộc phải được lập và nộp cho cơ quan thuế, đảm bảo tuân thủ các quy định pháp lý về kế toán và thuế.
– Doanh nghiệp không thuộc diện đăng ký kinh doanh: Dù không bắt buộc, việc lập báo cáo PNL vẫn được khuyến khích nhằm hỗ trợ quản lý, điều hành và đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh, từ đó đưa ra các phương án kinh doanh phù hợp.
8.3 Báo cáo PNL có thể được xem là báo cáo thu nhập không?
Có. Trong một số trường hợp, báo cáo PNL có thể được xem là báo cáo thu nhập. Tuy nhiên, trong khi báo cáo thu nhập thường xuất hiện trong lĩnh vực kế toán và thuế của một số quốc gia, thì báo cáo PNL lại được sử dụng trong mọi nền kinh tế. Nhìn chung, cả hai loại báo cáo này có nội dung tương tự nhau, đều thể hiện thông tin về doanh thu, chi phí và lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh trong một kỳ nhất định.
8.4 Ai là người chịu trách nhiệm lập báo cáo PNL?
Thông thường, kế toán hoặc bộ phận tài chính của doanh nghiệp sẽ chịu trách nhiệm lập báo cáo lãi lỗ. Họ sẽ thu thập và tổng hợp các dữ liệu liên quan đến doanh thu, chi phí, lãi vay, thuế và các khoản chi phí khác để tính toán lãi lỗ của doanh nghiệp.
Đối với cá nhân kinh doanh, báo cáo PNL có thể được thực hiện bởi chính cá nhân đó hoặc thông qua dịch vụ kế toán thuê ngoài. Dù được lập bởi ai, báo cáo PNL vẫn cần được thực hiện bởi người có chuyên môn cao, nhằm đảm bảo tính chính xác, đầy đủ thông tin và tuân thủ các quy định về tài chính, kế toán hiện hành.
9. Kết luận
Hy vọng rằng qua bài viết trên, doanh nghiệp đã hiểu hơn về báo cáo PNL là gì, từ phương pháp đến các công cụ hỗ trợ lập báo cáo PNL. Đặc biệt, với sự hỗ trợ của Base Finance+, việc đánh giá tình hình tài chính và lập báo cáo kết quả kinh doanh sẽ trở nên chuẩn xác và đáng tin cậy hơn bao giờ hết. Hãy liên hệ Base.vn ngay hôm nay để được tư vấn thêm về bộ giải pháp này!
