Có những người dù sở hữu trình độ chuyên môn giỏi khiến nhiều người nể phục nhưng vẫn gặp thất bại khi đảm nhận vai trò một lãnh đạo. Lại có những nhà lãnh đạo tuy không tài năng xuất chúng nhưng rất được lòng nhân viên và gặt hái được nhiều thành công. Điều khác biệt ở đây là phong cách lãnh đạo.
Daniel Goleman, một nhà tâm lý học và một tác giả tài năng, đã chỉ ra rằng phong cách lãnh đạo quyết định tới 30% lợi nhuận của công ty.
Ông cũng đã phân loại và mô tả 6 phong cách lãnh đạo phổ biến nhất, dựa trên nghiên cứu mối quan hệ mật thiết giữa trí tuệ xúc cảm và hiệu quả lãnh đạo – được gọi là phong cách lãnh đạo cảm xúc.
1. Trước hết, hãy chắc chắn bạn hiểu về “phong cách lãnh đạo” và “trí tuệ xúc cảm”
1.1. Phong cách lãnh đạo là gì?
Phong cách lãnh đạo là cách thức mà một nhà lãnh đạo tổ chức, quản lý và tương tác với nhóm hoặc tổ chức của mình. Đây là tập hợp các phương pháp, thái độ và hành vi mà nhà lãnh đạo sử dụng để ảnh hưởng đến người khác, đạt được mục tiêu của tổ chức và xây dựng mối quan hệ hiệu quả với nhân viên.
Phong cách lãnh đạo có thể rất đa dạng và thường phụ thuộc vào tính cách của nhà lãnh đạo, tình huống cụ thể và văn hóa tổ chức.
1.2. Trí tuệ xúc cảm là gì?
Trí tuệ xúc cảm (Emotional Intelligence – EI) thường dùng dưới hàm nghĩa nói về chỉ số cảm xúc (emotional intelligence quotient – EQ) của mỗi cá nhân. Chỉ số này mô tả năng lực, kỹ năng và khả năng tự nhận thức để xác định, đánh giá và điều tiết cảm xúc của chính bản thân mình và của người khác.
Các nhà lãnh đạo có năng lực đều có một trí tuệ xúc cảm ở mức độ cao. Họ luôn hiểu rõ những gì họ đang cảm nhận, ý nghĩa của cảm xúc đó là gì và nó có thể gây ảnh hưởng tới người khác như thế nào. Họ cũng đủ tinh tường để nhìn thấu cảm xúc của người khác để có phương án tác động tích cực nhất.
1.3. Phong cách lãnh đạo cảm xúc có thể hiểu là gì?
Lãnh đạo cảm xúc là việc vận dụng trí tuệ xúc cảm để điều hướng cảm xúc của những người xung quanh (nhân viên theo chiều hướng bản thân mong muốn. Giống như một tay golf sử dụng các loại gậy khác nhau cho mỗi lần đánh theo mức độ khó, các nhà lãnh đạo xuất sắc cũng phải biết vận dụng từng phong cách lãnh đạo cảm xúc sao cho phù hợp nhất với từng tình huống cụ thể.
Không có trí tuệ xúc cảm thì một người dù sắc sảo và thông minh đến đâu vẫn khó trở thành một nhà lãnh đạo tầm vóc. Đây cũng là yếu tố quan trọng giúp phân biệt hai khái niệm Lãnh đạo và Quản lý trong quản trị nhân sự. Bởi vậy, các nhà quản trị hiện đại thường áp dụng lãnh đạo cảm xúc vào thực tế và biến chúng thành phong cách lãnh đạo của riêng mình.
Người lãnh đạo tài năng cần thuần thục từ 4 phong cách lãnh đạo cảm xúc trở lên, đặc biệt là phong cách Chỉ huy, Dân chủ, Dẫn đầu và Huấn luyện; điều đó sẽ giúp họ đạt được sự thành công như ý trong việc quản trị nhân sự và tăng trưởng kinh doanh.
Đặc điểm của từng phong cách lãnh đạo cảm xúc và cách áp dụng ra sao sẽ được trình bày chi tiết ngay sau đây.
2. 6 phong cách lãnh đạo cảm xúc và cách áp dụng trong quản trị nhân sự
2.1. Phong cách Định hướng – The Authoritative (Visionary) Leader
“Hãy đi cùng tôi” là câu nói thể hiện bản chất của phong cách định hướng.
Các nhà lãnh đạo cho thấy khả năng truyền cảm hứng và hướng mọi người đi theo một mục tiêu chung. Lãnh đạo chỉ là người định hướng, chứ không ép buộc nhân viên phải làm như thế nào để đạt được mục tiêu như với phong cách chỉ huy. Do đó, nhân viên phải tự tìm cách để hiện thực hoá kế hoạch và người lãnh đạo cần phải có sự đồng cảm thì công việc mới có thể diễn ra trôi chảy.
Phong cách định hướng phát huy hiệu quả tốt nhất khi tổ chức cần một hướng đi mới, công ty cần thay đổi chiến lược kinh doanh,… Tuy nhiên, khi làm việc cùng một nhóm có nhiều kinh nghiệm hơn bạn, nó sẽ không hữu ích bằng phong cách dân chủ – The Democratic Leader. Hơn nữa, nếu được sử dụng thường xuyên, phong cách này có thể khiến cho hình ảnh của nhà lãnh đạo trở nên hống hách.
Cơ sở của phong cách này là sự tự tin và đồng cảm. Vì vậy, để phát triển phong cách này, bên cạnh việc nâng cao chuyên môn và khả năng “nhìn xa trông rộng”, người lãnh đạo cần phát huy được sự tự tin và đồng cảm với những người xung quanh. Hãy hào hứng với những sự thay đổi và để nhân viên thấy được nhiệt huyết đó.
Bạn cũng cần phải thuyết phục người khác về tầm nhìn của mình, nên cải thiện kỹ năng thuyết trình là một việc được khuyến khích.
Ví dụ áp dụng:
Bạn đang là trưởng phòng kinh doanh. Để đạt mục tiêu tăng doanh số bán hàng, bạn đề ra kế hoạch mới để kích cầu sản phẩm. Quy trình này khác hẳn với những gì vẫn quen thuộc với nhân viên trước đó. Khi thông báo cho cả nhóm, bạn không giấu nổi sự hào hứng và niềm tin tuyệt đối vào kế hoạch.
Cả nhóm ngay lập tức đón nhận sự phấn khích và chân thành của bạn và cảm thấy hứng khởi theo. Họ biết rằng việc áp dụng quy trình mới thành công hay không là tuỳ thuộc vào họ, do đó họ sẵn sàng bỏ thêm công sức để học hỏi các kỹ năng mới phục vụ cho công việc.
Đọc thêm: Leader và Leadership là gì? Làm lãnh đạo “tưởng không khó” mà “khó không tưởng”
2.2. Phong cách Huấn luyện – The Coaching Leader
Bạn có thể dễ dàng nhận diện một nhà lãnh đạo theo phong cách huấn luyện với câu nói quen thuộc: “Hãy thử làm cái này đi”.
Đây là phong cách mà nhà lãnh đạo thường xuyên tập trung vào sự phát triển cá nhân của nhân viên, chỉ cho họ cách để phát triển khả năng của mình, giúp họ kết nối mục tiêu của mình với mục tiêu của tổ chức.
Goleman cho rằng “Việc huấn luyện sẽ hiệu quả nhất với những nhân viên muốn chứng minh tài năng của mình và định hướng phát triển một cách chuyên nghiệp hơn.” Bạn nên sử dụng phong cách này khi có thành viên cần giúp đỡ rèn luyện kỹ năng dài hạn hoặc bạn cảm thấy họ thụt lùi so với tổ chức và có thể tốt hơn nhờ việc huấn luyện hoặc cố vấn.
Tuy nhiên, phong cách huấn luyện sẽ phản tác dụng nếu nó được coi là sự giám sát một – một với nhân viên, bởi nó làm giảm sự tự tin của họ.
Phong cách huấn luyện đòi hỏi ở mỗi nhà lãnh đạo việc thấu hiểu nhân viên của mình. Bởi chỉ khi hiểu, họ mới biết khi nào nhân viên cần được đưa ra lời khuyên hoặc sự hướng dẫn. Bạn có thể được hỗ trợ đắc lực bởi các công cụ phán đoán và xác định tính cách của nhân viên như biểu đồ DISC hoặc bài trắc nghiệm MBTI mà các nhà quản trị nhân sự thường dùng.
Ví dụ áp dụng:
X – nhân viên mới của phòng đang gặp khó khăn trong việc thích nghi với công việc. Trong tháng đầu, anh ấy tỏ thái độ không hài lòng và có ý so sánh với chỗ làm cũ.
Bạn gặp X và khuyến khích sử dụng thư viện của tổ chức, nơi anh ấy có thể ghé thăm vào giờ nghỉ trưa để học các kỹ năng mới. Bạn cũng giao cho X những dự án giúp mở rộng nền tảng kiến thức để truyền cảm hứng và thúc đẩy anh ấy. Thay vì bị choáng ngợp, X bày tỏ sự phấn khích về cơ hội. Rất nhanh sau đó, anh ấy làm việc trong các dự án của mình với sự tận tâm.
2.3. Phong cách Kết nối – The Affiliative Leader
Với phương châm “Con người là yếu tố quan trọng nhất”, phong cách kết nối tập trung xây dựng sự hài hòa và mối quan hệ cảm xúc giữa các thành viên. Người lãnh đạo cần khuyến khích mọi người hoà nhập và cùng nhau giải quyết xung đột. Để làm được điều đó, bạn cần tôn trọng cảm xúc của người khác và đánh giá cao nhu cầu tình cảm của họ.
Vì coi sự hợp tác là yếu tố hàng đầu nên phong cách kết nối đặc biệt thích hợp để hàn gắn nhân viên sau những xung đột và bất đồng khiến cho lòng tin của họ bị mất đi. Ngoài ra, nhà lãnh đạo nên sử dụng phong cách này để động viên đội nhóm của mình trong những hoàn cảnh khó khăn và sau những dự án đầy áp lực.
Nhà lãnh đạo muốn vận dụng tốt phong cách kết nối cần có sự chú ý đặc biệt tới cảm xúc của con người. Nếu áp dụng đúng cách, phương pháp này sẽ tăng mạnh sự hòa hợp trong nhóm, thúc đẩy tinh thần nhân viên, cải thiện việc trao đổi thông tin và giải quyết tốt một số vướng mắc trong doanh nghiệp.
Tìm hiểu về cách giải quyết xung đột hay cách để lạc quan là cần thiết đối với bất kỳ ai muốn bắt đầu phong cách lãnh đạo này.
Ví dụ áp dụng:
Bạn là người được chọn để đảm nhận chức trưởng phòng, thay thế cho người sếp cũ với phong cách lãnh đạo độc tài. Mặc dù hào hứng với cơ hội này, nhưng bạn phải đối mặt với một phòng ban đã mất niềm tin vào lãnh đạo bởi những xích mích trước đây. Bạn quyết định tập trung hàn gắn nhân viên trước khi bắt tay làm việc.
Sau hai buổi họp được cùng nhau chia sẻ về cảm nhận dưới thời sếp cũ, nhân viên trong phòng trở nên cởi mở hơn. Khi nhu cầu tình cảm được đáp ứng, nhóm đã sẵn sàng cho các dự án và những mục tiêu mới.
2.4. Phong cách Dân chủ – The Democratic Leader
“Bạn nghĩ như thế nào?” là câu nói cửa miệng của những nhà lãnh đạo theo phong cách dân chủ.
Đối với họ, điều quan trọng nhất là sự hợp tác. Họ chú trọng ý kiến của nhân viên và do vậy họ thường lắng nghe nhiều hơn là chỉ đạo. Phong cách dân chủ tạo ra sự đồng lòng, nhất trí tuyệt đối qua quá trình tham gia đóng góp ý kiến của nhiều người.
Phong cách này thích hợp nhất trong các trường hợp cần sự chung sức đồng lòng, cùng nhau xây dựng ý tưởng. Nó sẽ phù hợp đối với các thành viên nhiệt tình, am hiểu và có khả năng làm việc. Khi nhóm bạn có những nhân viên thiếu kinh nghiệm, thiếu năng lực hoặc không nắm rõ thông tin về một tình huống, phong cách này sẽ không giúp ích được nhiều.
Để nâng cao khả năng lãnh đạo dân chủ, nên cho phép nhân viên tham gia vào quá trình giải quyết vấn đề và ra quyết định, đồng thời dạy họ những kỹ năng cứng và kỹ năng mềm cần thiết để làm việc đó. Mấu chốt của phong cách này là sự hợp tác, lãnh đạo nhóm và giao tiếp nên nhà lãnh đạo cũng cần cải thiện kỹ năng lắng nghe chủ động và khả năng thúc đẩy, tạo động lực cho nhân viên.
Ví dụ áp dụng:
Doanh số bán hàng của công ty sụt giảm đáng kể trong hai tháng cuối năm và bạn vô cùng lo lắng. Bạn quyết định tổ chức một cuộc họp công ty và giải thích tình hình. Bạn yêu cầu nhân viên đóng góp nếu họ có bất kỳ ý tưởng nào giúp giải quyết vấn đề. Trong phần còn lại của cuộc họp, tất cả những gì bạn làm là lắng nghe. Các thành viên được tự do đưa ra ý kiến và bạn cùng mọi người thống nhất về việc cần làm tiếp theo dựa trên những điều đã bàn luận.
2.5. Phong cách Chỉ huy – The Coercive (Commanding) Leader
Câu nói đặc trưng cho phong cách chỉ huy là: “Hãy làm như tôi nói”.
Người lãnh đạo của phong cách chỉ huy được biết đến với phương pháp làm việc cưỡng chế và độc đoán. Họ thường sử dụng mệnh lệnh, các hình thức đe dọa hoặc trừng phạt để kiểm soát chặt chẽ tình hình.
Vì đây là một phong cách mạnh mẽ, dễ chạm đến lòng tự ái của nhân viên nên nếu áp dụng sai cách sẽ dễ có những tác động tiêu cực.
Các nhà lãnh đạo nên cân nhắc sử dụng phong cách chỉ huy trong các tình huống có khủng hoảng phát sinh, khi phải đối mặt với các thay đổi lớn hoặc áp dụng với những nhân viên bất hợp tác.
Cơ sở của phong cách này là sự chủ động, tự chủ và thúc đẩy. Hãy thận trọng khi sử dụng phong cách chỉ huy, đừng lạm dụng và chỉ nên sử dụng khi thực sự cần thiết. Để làm việc hiệu quả trong những tình huống áp lực cao, các nhà lãnh đạo nên học cách quản lý khủng hoảng, suy nghĩ và đưa ra quyết định nhanh chóng.
Ví dụ áp dụng:
CEO của công ty từ chức, nên với tư cách Phó giám đốc, bạn là ứng cử viên cho vị trí này. Nhưng lúc này, hội đồng quản trị (BOD) đang hỗn loạn, không biết phải làm gì trước tình hình cổ phiếu công ty đang giảm mạnh.
Bạn nhận ra cần có ai đó đứng ra chịu trách nhiệm. Với thẩm quyền của mình, bạn khiến căn phòng im lặng và vạch ra những việc cần làm. Nỗi sợ hãi dịu đi và mọi việc được thực hiện nhanh chóng. Khủng hoảng trôi qua, bạn chuyển sang phong cách lãnh đạo dân chủ, tôn trọng kinh nghiệm và chuyên môn của đội ngũ điều hành.
2.6. Phong cách Dẫn đầu – The Pacesetting Leader
Các nhà lãnh đạo theo phong cách dẫn đầu thường nói “Hãy làm việc thật năng suất giống tôi!”
Họ luôn cố gắng làm việc tốt hơn, nhanh hơn và yêu cầu tất cả mọi người cùng thực hiện tương tự. Do đó, dễ dàng nhận thấy phong cách này tập trung vào hiệu suất công việc và hoàn thành mục tiêu.
Nên sử dụng phong cách lãnh đạo dẫn đầu khi bạn cần có kết quả công việc tốt trong thời gian ngắn, đặc biệt là khi nhân viên của bạn là những người nhiệt huyết, có năng lực và không cần sự hướng dẫn sát sao. Đứng trước một người lãnh đạo với kỹ năng tạo động lực tuyệt vời, nhân viên nào cũng muốn cống hiến một cách nhiệt tình nhất.
Tuy nhiên, không nên lạm dụng phong cách này vì yêu cầu quá cao trong công việc có thể làm cho nhân viên bị quá tải, suy giảm tinh thần và nảy sinh cảm giác thua kém. Đó là một phần nguyên nhân dẫn đến làm tăng turnover rate – tỷ lệ nghỉ việc của nhân viên.
Vì phong cách này tập trung vào hiệu suất cao, bạn hãy chú trọng đào tạo nhân viên để họ phát huy được tối đa tiềm năng và làm việc với hiệu suất cao nhất có thể. Chiến lược này có thể bắt đầu ngay từ việc tuyển dụng đúng người, thực hiện nghiêm túc quy trình onboarding cho nhân viên mới,…
Ví dụ áp dụng:
Mặc dù kỳ nghỉ lễ sắp đến, sếp của bạn vẫn đang gây áp lực nhằm tăng doanh số bán hàng vào cuối quý, nghĩa là chỉ còn thời gian vài tuần ngắn ngủi để thực hiện. Nhóm của bạn đang rơi vào tinh thần “rã đám” trước kỳ nghỉ dài ngày.
Bạn hiểu rằng nhân viên có năng lực, có thể chịu được áp lực và nếu đạt được mục tiêu hiệu suất sẽ nhận được phần thưởng cuối năm tuyệt vời. Vì vậy, bạn quyết định vẫn làm việc với năng suất cao – yêu cầu mọi người làm thêm giờ để đảm bảo kế hoạch. Bản thân bạn luôn gương mẫu làm thêm giờ và giúp đỡ bất cứ ai bị tụt lại phía sau.
Đọc thêm: 5 cấp độ lãnh đạo của John Maxwell: Nhân viên tin tưởng bạn vì điều gì?
3. Lưu ý khi áp dụng các phong cách lãnh đạo cảm xúc
Các nguyên lý lãnh đạo nhân sự không cố định trong mọi trường hợp và do đó, bạn phải đánh giá tình hình, cân nhắc những ưu nhược điểm trước khi chọn bất kỳ phong cách lãnh đạo nào hoặc kết hợp các phong cách cho một tình huống cụ thể. Tuy nhiên, có những phong cách lãnh đạo chỉ phù hợp với một số tình huống nhất định.
Cụ thể, phong cách lãnh đạo Định hướng, Liên kết, Dân chủ và Huấn luyện có ảnh hưởng tích cực tại nơi làm việc vì nó thúc đẩy sự hài hòa và hài lòng của nhân viên. Mặt khác, phong cách lãnh đạo Dẫn đầu và Chỉ huy có thể hoàn thành công việc hiệu quả nhưng cũng sẽ tạo ra một môi trường làm việc thù địch, căng thẳng mà cuối cùng có thể bóp nghẹt động lực và khả năng sáng tạo ở nơi làm việc.
4. Tạm kết
Một nhà lãnh đạo giỏi không chỉ gây ấn tượng bởi kiến thức, tài năng mà còn bởi phong cách lãnh đạo xuất sắc – phù hợp với tổ chức, với nhân viên và thể hiện được sự “chân thật” của chính bản thân họ. Cách ứng xử tinh tế, khéo léo của lãnh đạo trong các tình huống sẽ khiến cho khó khăn dường như nhẹ đi và mọi mục tiêu cũng dễ dàng thực hiện hơn.
Hy vọng bài viết này giúp ích cho bạn trong hành trình lãnh đạo ở hiện tại cũng như trong tương lai.
